O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi ajiniyoz nomidagi nukus davlat pedagogika instituti tasviriy san’at va mehnat ta’lim fakulteti

Ikkinchi bosqichda (loyixalash va modellash) 
shakllantirish usullarni aniqlashda 
tadqiqotlarning natijasini amalga oshiriladi. Bu bosqichda kollektsiyaning g`oyasi materialda 
ifodalanadi. Kollektsiyaning g`oyasi yuqorida ko`rsatilgan talablarga binoan konkret modellarda 
amalga oshiriladi. Bu holda yuqori moda, “pret-a-porte” va sanoatga oid kollektsiyalar 
yaratilganda albatta ularni o`ziga hos spetsifikatsiyalari inobatga olinadi. 
Frantsuz kutyur`esi K.Dior “Kristian Dior va men” nomli o`z asarida yuqori moda 
kollektsiya yaratish ketma-ketlikni bayon etgan. Bu kitob chop etilgan vaqtda yuqori moda 
yaratishda K.Diornning usuli ana`naviy bo`lmagan. U modellashni gazlamadan emas, eskizdan 
boshlagnan. Ammo, keyinchalik yuqori moda uylarida yangi g`oyaga qiziqish etakchi rol` 
o`ynaydigan bo`ldi va kollektsiya yaratishda K.Dior tavsiya etgan bosqichlar ana`naga aylandi. 
K.Dior kollektsiya yaratish uchun ketma-ketlikni tavsiya etgan bosqichlari ana`naga aylandi. 
“
Studiya” 
deb nomlangan birinchi bosqichda: 
-
tabiiy va boshqa shakllarning assotsiatsiyalari asosida bo`lajak kollektsiyaning ilk 
homakilari ishlanadi va modellar eskizlari yaratiladi 
-
bo`lajak kollektsiyaning g`oyalari muhokama qilinadi, eng yaxshi eskizlar tanlanadi va 
kollektsiyaning asosiy g`oyasiga binoan qo`ldan chiqariladi, tanlangan eskizlar asosida modellar 
maketlari ishlab chiqariladi, bezak turlari tanlanadi. Bitta eskiz bo`yicha gazlamadan bir necha 
maket yaratish mumkin va ularning ichidan eng yaxshisi tanlab linadi; 
- kollektsiyaning 
modellari 
maketlari 
muhokama 
qilinadi 
va 
eng 
so`nggi 
tanlov qilinadi. 
“
Ustaxona” 
deb nomlangan ikkinchi bosqichda: 
-
kollektsiya namoyish etish uchun reja tuziladi; 
-
modellarni namoyish tartibi aniqlanadi; 
-
namoyish rejissurasi aniqlanadi. 
“
Salon” 
deb nomlangan uchinchi bosqichda modellar kollektsiyasi 
iste`molchilarni nazorat guruhida sinab ko`riladi. 
To`rtinchi bosqichda yangi kollektsiyaning reklamasining asosi loyihalanadi. 
Sanoatga 
oid 
ommabop 
kollektsiyani 
loyihalash. 
Eskizlarni 
yaratish 
avval 
kollektsiyaning kollektsiyaning 
kontseptsiyasi
, assortimenti, hom ashyosi, modellarni nimaga 
mo`ljallanganligi aniqlanadi. 
Biririnchi bosqich –“yaratish”. 
Bu bosqichda bo`lajak kollektsiyaning muayyan rang 
gammasi, konkret matoga, etakchi siluet (siluetlar) va kollektsiya uslubiga mos eskizlari 
ishlanadi. 
Ikkinchi bosqich 
- kollektsiyalarni rejalashtirish. Kollektsiyada 
modellar soni aniqlanadi, ular muayyan firmaning baholash siyosati, taqsimlash usullari, bir 
yilda chiqarilgan kolletsiyalar soni bilan bog`liq, keyn matoda qilinadigan modellarning 
dastlabki tanlovi o`tqaziladi. 
Uchinchi bosqich
- modellarni ishlab chiqish. Eskiz asosida kollektsiya uchun gazlama 
tanlanadi 
modelning 
konstruktsiyasi 
tekshiriladi, 
nuqsonlari 
tuzatiladi. 
Modelning 
konstruktsiyasi ko`pincha konstruktiv modellash usuli yordamida bajariladi. Keyin 
manekenshchitsalar uchun matodan model tikiladi. 

---

105 
To`rtinchi bosqich 
– modellarni tanlash yoki kollektsiyani “o`toq” qilish 
– rasmiy namoyishdan avval modellar tanlanadi. Odatda tanlovda kompaniya 
direktori, 
sotuv bo`limlimning hodimlari va asosiy buyurtmachi 
qatnashadi. 
Talab 
tendentsiyalari 
bo`yicha 
ma`lumotlar 
asosida 
eng 
foydali 
va 
muvafaqiyatli 
modellar 
tanlanadi. 
SHu 
bilan 
birga 
manekenshchitsalarning fikri albatta inobatga olinishi kerak. Tanlash usullari firmani siyosatiga 
bog`liq, ammo har qanday holda kollektsiyadan bir necha modellar qoladi, ular ham baholanadi. 
Beshinchi 
bosqich 
– 
andozalarni 
ishlab 
chiqish. 
Andazlarni 
ishlash 
qimmat 
bo`lgani 
bois, 
ular 
kollektsiya 
batomom 
ishlab 
chiqilgandan 
so`ng 
qilinadi. 
Komp`yuter 
texnologiyalarni 
qo`llanishi 
bu 
bosqichda 
harajatlarni ancha kamaytiradi. 
Oltinchi bosqich 
– korxonada ishlab chiqarish. Dizaynerlar kollektsiyasining seriyasi 
tikiladi, modellar seriyasi soni firmaning baholash siyosati bilan bog`liq. 
Ettinchi bosqich 
- kollektsiyani taqsimlash va reklamasi. Bunda nafaqat savdo 
muassasasining hodimlarigina emas, balki sanoatga oid ko`rgazma va yarmakalarda, firma 
reklama va ommaviy axborot vositalar hodimlari faol qatnashishlari lozim. 
“Rret-a-porte” sanoatga oid kollektsiyasini yaratishda bir necha tafovutlar mavjud. Bu 
holda ishlab chiqarish bosqichiga kollektsiyani dastlabki namoyishdan so`ng kirishladi. 
Dizaynda modellar namoyishi reklamaning ilk va asosiy shakllaridir, modali mansabga erishish 
uchun dizaynerlar orasidagi raqobat kurashida kuchli reklama vositadir. “Rret-a-porte” xaftasi 
doirasida o`tkaziladigan modellar namoyishida (Parij, N`yu-York, Milan, London, Barselona, 
Dyussel`dorf, Moskva, Sankt-Peterburg) eng avvalo matbuot hodimlari (atoqli fotosuratchilar, 
moda jurnallari muharrirlari, moda sharhlovchilari) va savdo hodimlari taklif etiladi. 
Namoyishdan so`ng 
bayerlar 
(yirik univermag va butiklar uchun modellarni sotib oladigan 
mutaxassislar) firmalar bilan shartnomalar tuzadi. Bundan so`ng kelgusi mavsumga tanlangan 
modellarni ishlab chiqaradigan tiraji aniqlanadi. 
Undan tashqari “Rret-a-porte” 
kollektsiyasi perspektiv kollektsiya 
bo`lib, sanoatga oid ommabop kollektsiyalar uchun “prognoz” va “dastur” bo`ladi. Perspektiv 
kollektsiyani loyihalashda quydagi asosiy vazifalar bajariladi: 
- bo`lajak iste`molchilarning o`ziga va modaga munosabatini inobatga olib, yangi siymoni 
yaratish (uch komponentlik o`zgartirish qonuninga binoan uchdan ko`p etakchi kollektsiyaning 
siymosi taqdim etish tavsiya etilmaydi); 
-
ana`naviy va noana`naviy assortimentni rang va plastik echimini yaratish; 
- 
yangi 
materiallar va furnituralarni kollektsiyalarda qo`llash; 
-
kollektsiyani fazoviy shakllarini belgilaydigan etakchi siluetlarni aniqlash; 
-
yangi texnolgiyalarni va uslubni ifodalaydigan bosh kiyimlarni, poyabzalni va 
aksessuarlarni loyihalash; 
-
modaning yangi tamyilarini ifodalaydigan kollektsiyaning bazaviy shakllari uchun 
konstruktiv asoslarini ishlash; 
- modellarni ishlashda progressiv texnologiyalarni qo`llash; 
- reklama, 
yangi 
kollektsiyani 
namoyish 
etish 
uchun 
stsenariy 
tuzish, 
modellarni 
tanlash, 
namoyish 
siymolarini 
yaratish 
(soch 
turmagi, 
grim 
va 
b.), musiqa tanlash, namoyish uchun joy tanlash va b. 
Sanoatga oid kollektsiya bir qator assortiment kollektsiyalaridan iborat, chunki 
zamonaviy ommabop modada komplektlar ustunlik qiladi, alohida assortimentning ommabopligi 
saqlangan holda. 
Assortiment kollektsiyasini ustidan 
ishlash o`ziga hosligiga ega va quyidagi 
bosqichlaridan iborat: 
- ehtiyojlarni 
qondirish 
uchun 
muayyan 
assortimentning 
me`yorini 
aniqlash; 
- muayyan 
assortiment 
kollektsiyaning 
iste`molchilarning 
yosh 
va 
razmeri, to`lalik guruhlarini ko`rsatkichlarini aniqlash; 

---

106 
- 
perspektiv 
kollektsiyaning 
etakchi 
siluetlariga 
binoan 
iste`molchilarni 
moda 
ehtiyojlariga 
mos 
siluetlarni 
aniqlash. 
Buning 
uchun 
taqdim 
etiladigan 
kollektsiyalarda 
yangi 
modellar 
qatorida 
klassik 
va 
horijiy modellar bo`lishi lozim; 
-
tavsiya etilgan siluetlariga materiallarni tanlash; 
-
siluet shakllarning konstruktsiyasini ishlab chiqish; 
- 
bazaviy 
tarkibning 
model 
elementlarini 
bilan 
to`ldirish 
natijasida konstruktiv asosini ishlash. 
Natijada 
bitta 
konstruktiv 
asosida 
mini-kollektsiya 
barpo 
etiladi. 
Bir 
necha 
shunday 
mini-kollektsiyalar 
qo`shilishidan 
assortiment 
kollektsiyasi paydo bo`ladi. 
Sanoatga 
oid 
kollektsiyani 
loyihalash 
bosqichida 
unifikatsiya 
va 
standartizatsiyani 
qo`llab, 
kiyimning 
elementlarini 
konstruktiv- 
texnologik uzellari va detallari katalogini tuzish kerak. Bu yangi modellarni ishlab chiqarish 
jarayonida vaqt va vositalarni tejaydi. 
O`rta va kichik biznesning mobilligi qo`shimcha ustunlikni yaratadi, chunki bozor 
kon`yukturasi tez o`zgaradi. Kichik korxonalarda yangi modelgi potokka kiritish ikki hafta vaqt 
oladi: bir hafta ishlab chiqarishga va yana bir hafta nazorat ishlarini olib borishga (kichik