O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi ajiniyoz nomidagi nukus davlat pedagogika instituti tasviriy san’at va mehnat ta’lim fakulteti

Komplektni loyihalash. 
Komplekt (lot. completes – to`liq) – muayyan mo`ljal va badiiy 
echimga moslangan bir biriga mos kostyum elementlarning to`plami. Komplekt kostyum 
elementlarini o`zaro almasha oladigan ochiq tizim, unda har bir buyum mustaqil bo`lgan holda, 
ko`pqavatlik hos. Vaziyatga binoan komplekt kostyumni o`zgarishiga imkon beradi. Kostyum 
alohida buyumlar: jaketlar, yubkalar, shimlar, nimchalar, bosh va oyoq kiyimlar, aksessuarlar va 
taqinchoqlardan iborat. 
Komplektning alohida buyumlari o`z mo`ljalini o`zgartiradi (kundalikni bashangga, 
kundalikka oidni safarga kiyiliadiganga aylanadi va o`zgacha). SHuning uchun komplekt 
loyihalanganda ayrim buyumlarning qo`llanish chegarasini kengaytirish lozim. 
Ilk 
bor 
ansamblga 
al`ternativa 
sifatida 
komplekt 
1920 
yy 
sahna 
kostyumida 
qo`llangan. 
Konstruktivistlarning 
kiyim 
loyihalashda 
kombinator uslubni o`qllai komplekt g`oyasini paydo bo`lishiga mantiqiy xulosa bo`ldi. 
1929 yilda model`er E.Skap`yarelli olti buyumdan iborat komplektni tavsiya etdi, kun 
davomida ularni o`zaro kombinatsiya qilish mumkin edi. 
Ommabop modada komplektlar faqat 1970 yy. tarqaldi. 1972 yilda ingliz model`erlari 
Lyuk va Dj.Tallis moda kollektsiyalarida bir-biriga mos yubkalar, shimlar, nimchalar, 
bluzkalarni namoyish etdilar. 1970 yy. iqtisodiy inqiroz davrida shunday yo`l ko`pchilikka 
manzur bo`ldi, chunki alohida buyumlar assortimentidan “oqilona” yoki “bazaviy” garderobni 
barpo etish mumkin edi. 
Hozirgi zamonda komplektlar modadan ansamblni mutlaqo siqib chiqardi. Endi 
zamonaviy insoning garderobi komplektlardan iboratdir. Iste`molchi o`z hohishiga binoan 
kostyum elementlari kombinatsiyalab, o`z individualligini kostyum yaratishda namoyish etishi 
mumkin edi. 
Komplekt ayrim qismlarining birligiga, odatda, rangi, shakli, bezagi, uslubning bir-biriga 
mosligi bilan erishiladi. Bu sifat kollektsiyani loyihalash bosqichida inobatga olinishi lozim. 
Hozirgi iste`molchining kiyimiga nisbatan asosiy talabi – kombinatsiyalashga imkon berish. 
Masalan, “Eskada” nemis firmasining mavsumiy kollektsiyalari rangi, shakli, naqsh va boshqa 
xossalari bo`yicha bir-biriga mos keladigan alohida buyumlar assortimentidan iborat, 
shuningdek, o`tgan mavsum kollektsiyasidan buyumlarni yangi kollektsiya buyumlari bilan 
bemalol qo`shish mumkin. 
Kollektsiyaning barcha qismlari uslub bo`yicha bir-biriga mos bo`lishi mumkin, ammo 
1970 yy. kostyumda “
diffuz uslubi
” paydo bo`ldi. Bu uslubga binoan kostyumda har xil uslublar 
aralashib ketdi: masalan, klassik pidjak “fol`k” uslubidagi qo`sh burmali yubka bilan, klassik 
shimni esa sport uslubidagi kurtka va romantik bluzka bilan qyildi. Zamonaviy komplektlarda 
ko`pincha har xil uslubdagi, turli rangli, naqshli materiallardan ishlangan buyumlar qo`lanadi. 
1990 yy. boshida shunday aralashmalarga “
birikmaydigan birikmalar” 
degan nom berildi. 
1990 yy. komplekt tizimida kiyim kiyshning yangi usullari paydo bo`ldi: u 
kompozitsiyani pala-partishligi, buyumning qomatda erkin o`tirishi, buyumni bir tomonga 
siljishi, taqilmasi yoniga yoki orqasiga siljishi va h.k. bilan farqlanadi. 
Odatda, komplektlar har xil fakturali materiallardan qilinadi. Komplektlar quyidagi 
qismlardan tuziladi: pal`to (uzundan kaltagacha), turli shaklli shimlar, sviterlar, ko`ylaklar va 
h.k. 
1998-1999 yy. komplektni barcha elementlari bir xil yoki o`xshash ranglarda qilingan. 
2000-2002 yy. qarama-qarshi rang va har xil buyumlarning birikmalari paydo bo`ldi va 
1970 yy. “piyoz” uslubni eslatadigan ko`pqavatlik tendentsiyasi namoyish etildi. Ammo, odatiy 
kostyum elementlarini yangi usulda kiyish uchun qidiruv tendentsiyasi saqlanib qolgan edi. 

---

101 
Nazorat savollari. 
1.YAgona buyumlar loyihalash zaruriyatiga nima sabab bo`lgan? 
2.
Ansambl` atamasining mohiyati. 
3.
Ansambl` yaxlitligigi qanday erishiladi? 
4.
Komplekt atamasining mohiyati. 
5.
Komplekt yaxlitligi qanday erishiladi? 
6.
Komplekt bilan ansambl` qanday farqlanadi?