O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi ajiniyoz nomidagi nukus davlat pedagogika instituti tasviriy san’at va mehnat ta’lim fakulteti

---

1 
O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM
VAZIRLIGI 
 
 
AJINIYOZ NOMIDAGI
NUKUS DAVLAT PEDAGOGIKA INSTITUTI 
 
Tasviriy san’at va mehnat ta’lim fakulteti 
«Mehnat ta’lim» kafedrasi
5111000 - «Kasbiy ta’lim(dizayn)» ta’lim yo’nalishining 3- kursi
uchin 
 
«
KOSTYUM DIZAYNI
»
fanidan 
MA’RUZA MATNI
Joldasov Furqat 
 
 
 
Nukus-2019 

---

2 
Ma`ruza-1 
«Kostyum dizayni» fanining mazmuni, predmeti va metodi
Reja:
1.
 
Fanning mazmuni 
2.
 
Dizaynning nazariy asoslari
3.
 
Dizaynda uslub va uslublar
4.
 
Moda funktsiyalari va rivojlanish qonuniyatlari
Buyum muhitini yaratish – odamzotning azaliy muammosidir. Bu jamiyatning madaniy 
asosi bilan chambarchas bog`liq va uning azallarini, madaniyat darajasini, badiiy-estetik 
intilishlarini va ideallarini ifodalaydigan ijtimoiy muammosidir. 
Madaniyatni tarbiyalash go`zallik sirlar anglash jarayoni bilan 
chambarchas bog`liq. Buyumlar o`zi insonni tarbiyalashi lozim. 
Buyumlarni ishlab chiqish asosiy maqsadi – aholini moddiy va ruhiy talablarini qondirish 
va buyumlarni ijtimoiy maqbulligidir. 
Dizaynerlarning mahoratini faqat go`zal buyumlarni yaratishga yo`lantirmasligi lozim. 
Dizayner albatta ijtimoiy muhim, qo`lay, ko`pfunktsiyali, ma`lum iste`mol guruhiga 
mo`ljallangan va talablarini qondiradigan buyumlarni yaratishda qatnashishi zarur. Bular 
barchasi buyum dunyoni tartibsizligini, kerak emas, elitar va dublyor buyumlarni yo`qotishini 
osonlashtiradi. 
Go`zal, ijtimoiy yo`naltirilgan buyumlar yangi turmush tarzni o`rnatishga imkon beradi 
insonning ruhiy talablarini qondiradi, moddiy vositalrni tejamlash rezerviga aylanb, mahsulotni 
mukammallik darajasini oshiradi. 
Inson atrofidagi buyum muhitini yaratish aholini, ijodkorlarni, zarshunoslarni va 
iste`molchilarni e`tiborini jalb etadi. 
Dizayner jamiyat oldida ma`suliyati faqat mahsulotni siftinigina emas, balki insonni 
madaniy saviyasini ko`tarishdir. 
Engil sanoat oldida turgan vazifalar quydagilar: aholining talablarini to`liq qondirish, 
bozorni kerakli mahsulotlari bilan ta`minlash, buyumlar assortimentini kengaytirish va sifatini 
kutarish. 
Kostyumni loyihalash va modani rivojlanishi bilan bog`liq muammola bejiz paydo 
bo`lmagan. Bu muammolarni paydo bo`lishiga bir necha sabablar mavjud: mahsulotni keragidan 
ortiq to`plangani, buyumlarni tez ma`naviy eskirishi, ishllab chiqarish tsikli va moda tsiklini 
nosinxronligi. 
Ommabop ehtiyojni qondiradigan modali buyumlarni ishlab chiqarishda ko`p muammolar 
mavjud. Bu holda ehtimol muammolar modani amaliyotchiligi va uni stabil tomonlaridan kelib 
chiqadi. Moda qiziqarli, tez o`zgarmaydigan, fundamentalni taqdim etishi kerak. Modaning 
sub`ektivizm va ob`ektivizmi nimadan iboratligini, modaga hayot sur`ati, ilmiy-texnikaviy 
inqilob ta`sirini tushunish zarur. Moda va sanoat umumiy qonunlar bo`yicha rivojlanadi: moda 
murakkablansa. buyumning loyihalash texnologiyasi murakkablanadi. Inson kostyumda o`z 
individualligini va o`z siymosini aks etishga intiladi. SHuning uchun liboslarni ommabop ishlab 
chiqarilganda standart buyumni uyg`un siymoligini va iste`molchini individuallikka intilishini 
qondirish talablari qiyinchiliklarni paydo bo`lishiga sabab bo`ladi. 
Bular barchasi kostyumni ommabop ishlab chiqarish uchun muayyan nuqtai nazardan 
loyihalashni talab qiladi. Dizayner – sanoat tarmog`i – iste`molchi tizim aloqasini barpo etish 
lozim, ya`ni yangi ilmiy loyihalash usulini. Loyihalash usuli modaga tegishli barcha vazifalarni, 
kostyumni vaqtga binoan shakllantirishni, uni tuzilishini o`ziga hosligini, ijtimoiy aspektlarini va 
siymoligini birlashtirilishi lozim. 
Dizayner faoliyatida uni voqelikka ijtimoiy-estetik munosabati ifodalanadi. Bu faoliyat 
badiiy ijod qonunlariga javob berishi lozim. 

---

3 
«Dizayn» so‘zi italyancha «disegno» so‘zidan kelib chiqqan bo‘lib, uyg‘onish davrida 
loyihalar, rasmlar va g‘oyalar asosida bajarilgan ishlar ma’nosini bildirgan. Bizga bu so‘z 
inglizcha («design») «dizayn» so‘zidan kelgan bo‘lib, chizma naqsh, g‘oya va loyihalash va 
konstruksiyalash jarayoni ma’nosini bildiradi.