O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi ajiniyoz nomidagi nukus davlat pedagogika instituti tasviriy san’at va mehnat ta’lim fakulteti

Nazorat savollari 
1.
Dizayn – ijodiy faoliyat turi. 
2.
Dizayn turlari ta`riflang. 
3.
Dizaynning asosiy omillari ta`riflang. 
4.
Kostyum dizaynining asosiy funktsiyalari. 
5.
Kostyum dizaynini o`ziga hosligi nimada?. 
 

---

20 
 
Ma`ruza-4 
Modaning funktsiyalari va rivojlanish qonuniyatlari
.
Reja 
1.
Istiqbolli moda yo`nalishining funktsiyalari va rivojlanish qonuniyatlari
2.
Modani prognozlash
3.
Modaning psixologiya nazariyasi. 
4.
Moda - ommabop muamola shakli. 
5.
Moda - reklama shakli sfatida. 
6.
Moda namoyishi. 
Adabiyotlar: 2, 3, 4, 5, 15, 19, 34 
Moda ta`rifi va tarkibi
. 
Dizaynerning asosiy faoliyatining mazmuni madaniy 
namunalarni yaratish bo`lgani uchun, unda moda kabi fenomen to`g`risida to`liq tassavuri 
bo`lishi lozim. Moda industriyasida muvaffaqiyatli ishlash uchun modaning asosiy 
qonuniyatlarini, modani ijtimoiy xodisa sifatida tushinish kerak, uni ijtimoiy psixologik va 
ijtimoiy rivojlanish jixatlarini, prognozlash usullarini va o`zgarish innovatsion va tsiklsimon 
mexanizmini bilish kerak. 
Bular barchasi faqat modali namunalarni taqlid qilmasdan va yaratmasdan, balki modaga 
ongli ta`sir etib, uni boshqarishdir. Moda faqat kostyum evolyutsyasini muhim fursatlarini 
namoyishchisi bo`lmasdan, balki zamonaviy jamiyatda ijtimoiy va iqtisodiy munosabatlarning 
boshqaruvchi sifatida bo`ladi. 
XVII asrni oxirida moda inson madaniyatining o`ziga xos fenomeni sifatida san`at 
sohasida va kostyumda estetik ideal va didni o`zgarish bilan bog`liq estetik hodisa sifatida tahlil 
etildi. XIX-XX asrlarda moda tadqiqotchilari modani ijtimoiy va psixologik fenomen sifatida 
tahlil etishgan, uni paydo bo`lishiga rivojlanishiga sabablarni va uni ta`sirida ro`y beradigan ijtimoiy, 
iqtisodiy va madaniy oqibatlarini ko`rib chiqishgan. 
Modani har xil nuqtai nazardan o`rganishgan: ijtimoiy psixologiya va psixotahlil, bozor 
iqtisodi va madaniyatshunos, zamonaviy jamiyatda uni dinamikasini belgilaydigan muhim 
komponenti sifatida. 
Moda lot. 
modis- 
me`yor, qoida: frantsuzcha - 
moda
; italian - 
moda
; nemis - 
moda
; inglis 
- 
moda 
(ko`pincha 
fashion 
atamasi qo`llanadi). 
Zamonaviy jamiyatda moda ommabop xulq shakllaridan biridir. Demak, 
moda 
atamasini 
quyidagicha ta`riflash mumkin: moda bu o`ziga xos usul, siymo, ijtimoiy axborotni ishlash 
uchun me`yor (psixolog L.Petrovning ta`rifi); moda bu ko`p insonlarga oid sezish turi (amerikan 
ijtimoiy psixolog E.Bogardusning ta`rifi); moda ijtimoiy guruhlar afzal ko`rgan takrorlanadigan 
o`zgarishlar seriyasi (amerikan ijtimoiy psixolog E. Rossning ta`rifi). 
Moda o`zgarish jarayonda bo`lgan moddiy va ruhiy qiymatlarga kiradigan barcha 
madaniyat turlariga mansub: san`at (rangtasvir, adabiyot, musiqa, teatr, kino, dizayn), fan, 
texnika, siyosat, sport. Dizayn - moda mexanizmini faol ta`sir etadigan madaniyat sohasidir. 
Moda insonni atrofidagi barcha buyum muhitiga ta`sir etadi, ya`ni inter`er va magazinni 
vitrinalari bezagiga, maishiy buyumlarni, ommabop bayramlarni va sair tomosha industriya 
dizayniga. 
Ammo, ko`pincha moda insonning tashqi ko`rinishida aks etadi: liboslarida, soch 
turmagida, makiyajida, muamola tarzida, buyumlar doirasida. 
Kostyumda insonning talaklari va intilishlari, o`zi to`g`risida va atrofdagi insonlarga 
ijtimoiy munosabati va ijtimoiy holini aks etgani bois, kanadalik jamiyatshunos M.Maklyuen 
insonning uyini va libosini “bizning terimizni davomi” deb aytishga asos bulgan. 
Moda kostyumga, buyumlar xossasiga, g`oyalarga, suzlarga va b., ya`ni moda namunasi 
bo`ladigan buyumlarga (mini yubka, soch rangi va turmagi, avtomobil` markasi, tog`da dam 
olishga va b.) ta`sir etadi. 
Modaning 
tarkibi 
quydagi 
elementlaridan 
iborat: 
modali 

---

21 
standartlar 
- 
muamola 
va 
hatti-harakat 
namunalari 
yoki 
usullari; 
modali 
ob`ektlar, ular moddiy va moddiy emas bo`lishi mumkin: buyumlar, g`oyalar, 
suzlar, 
ob`ektlarning 
xossalari; 
modaning 
qiymati; 
moda 
muxlislarning 
hatti-harakati 
modali 
standartlar, 
ob`ektlar 
va 
qiymatlarga 
orientlashgan. 
Modaning har bir namunasi uni muxlislariga muayyan maqsadga erishishga, intilishga; 
zamonaviy ko`rinib turishiga yoki ommalar orasida ajralib turishiga, atrofdagi insonlarga o`zi 
to`g`risida ma`lum ma`lumot berishiga imkon beradi. 
Zamonaviy yirik shaxar-megepolisda munasobat vositasi sifatida modaning roli juda 
katta, u erda insonlar orasidagi munasobatlar qisqa muddatli (kuchada, transportda, jamoat 
joylarida va b.). SHuning uchun o`zi to`g`risida inson bermoqchi bo`lgan ma`lumotni kostyum 
beradi. 
Moda tarkibining qiymatlarini orasida birinchisi (atributiv yoki ichki) va ikkinchisi 
mavjud. 
Modani