O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi ajiniyoz nomidagi nukus davlat pedagogika instituti tasviriy san’at va mehnat ta’lim fakulteti

l-
aumoniere 
– tangadon deb nomlangandi. Sumka-
kisetlar 
(tamaki solish uchun) erkaklar 
kostyumida bo`lgan. Ijtimoiy holiga ko`ra ular oddiy polotnodan, yumshoq echki charmidan, 
zamshadan, kimxobdan qilinardi va kashta, dur, rangba-rang munchoqlar bilan bezatilardi. 
XIII asrda osib yuradigan sumkalar qatorida kvadrat yoki to`g`riburchak shaklli asosan 
yassi, dastasi kashtalangan shnurdan qilingan qo`lda olib yuradigan sumkachalarida ibodat 
kitoblarini olib yurishgan. Sumkalar shoyi, zar va kumush iplari bilan kashtalanardi va kichkina 
qo`ng`iroqchalar va popuklar bilan bezatilardi. 
XV asrgacha sumkalar bilan asosan savdogorlar va almashuvchilar foydalanardi. 
Ularning kostyumini asosiy atributi katta xamyon bo`lgan. SHunday sumkalar Rossiyada ham 
ma`lum edi. 
XVasrda sumkaning roli o`zgardi. Ayol va erkaklar sumklari farqlanadigan bo`ldi. 
Ayollar sumkalari yumshoq, ipak ipi bilan kashatalangan, belbog`ga uzun shnur yoki zanjir bilan 
mahkalanardi. Erkaklar sumkasi dag`al charmdan ishlanardi, ularni charm izmalar yordamida 
belbog`ga mahkamlashardi, sumkani orqasidagi izmaga xanjar qistirilardi. 
XIV–XV aa. Frantsiyada pul uchun qopcha amaldorlar tualetini buyumi bulgan. Kech 
Gotika modasaida turli razmerli qopchalar kollektsiyalarini belbog`ga osib qo`yishardi, yurganda 
ularni ichidagi tangalar jiringlardi. Ulardan tashqari belbog`ga kalitlarni, pichoq va atir shishasini 
osib yurishardi. 
Bu 
qopchalar 
Renessans 
davrida 
ham 
saqlangandi. 
XVI 
asrda 
ramka 
taqilmali sumkalar 
paydo bo`ldi, ularning konstruktsiyasi xozirgacha 
saqlanib qolgan. 
XVII asrda markiza de Pompadur ayollar sumkachasi - “
ridikyul`” 
(fr. 
reticule 
– ayollar 
sumkasi, setka) ihtiro etgandi. Bu ser bezatilgan duxoba va turdan qilingan sumkacha edi. 
Modaga XVIII asrni o`rtasida kirib, ridikyul` XIX asrni boshida ommabop bo`ldi, chunki tor 
antik ko`ylaklarda chuntak bo`lmagan. Sayr va vizitlar uchun qimmatbaho mo`ynadan ishlangan, 
zar va kumush bilan kashtalangan yoki butunlay kumush yoki zar sovut turidan qilingan 
ridikyul`lar paydo bo`ldi. Ularni qo`lda olib yurishardi, belbog`ga qistirishardi yoki bo`yinga 
osib qo`yishardi. Ridikyul` X1X asrgacha moda bo`lgan. 
X1X asrni boshida modaga qattiq sumkachalar kirdi. Asta-sekin “ridikyul`” nomi qaytti 
va sumkalar orasida peshqadam bo`ldi. 
1930 yy. modaga oddiy hajmiy va mustahkam charmdan sumkalar kirdi va “ridikyul`” 
so`zi iste`moldan chiqdi. 
Ommabop ongda sumkalar orasida savlatlik ramzi 
portfel` 
bo`lgan. 
1970 
yilni 
oxirida 
modaga 
keys 
(ikkinchi 
nomi 
– 
diplomat) 
kirdi 
– 
bu 
qattiq 
chemodancha 
stilli 
erkaklar 
xamroxi 
bo`ldi, 
portfel` 
esa 
o`quvchilarni 
portfeliga 
aylandi. 
Hozir 
u 
yana 
modaga 
kirdi 
portfel`- 
planshet
ga 
almashib, 
qattiq 
konstruktsiyasi, 
ratsionalligi 
va 
olib 
qo`yiladigan 
uzun 
tasmasi 
bilan 
klassik 
portfeldan 
farqlanadi. 
Ularni 
ichida mahsus buyumlar (vizitkalar, ruchkalar, mobil telefon) uchun chuntaklari qilingan. SHunday 
portfellar vertikal va gorizontal bo`lishi 
Zamonaviy 
portfel` varianti: 
sumka-portfel`-transformer
. mumkin. U miniatyur 
chemodanga aylanishi mumkin, uni qopqog`i elastik tasmalar bilan ta`minlangan

---

93 
Avvalgiday raqam qulupli keys raqobatdoshdir. Keyslarning modellari kundaliklarga 
(qog`oz va kantselyar buyumlari uchun) va komandirovkaga oidga (unda kiyim uchun katta 
emas niqoblar qilingan) turlariga shartli bo`linishi mumkin. 
Zamonaviy 
sumkalar 
dizaynini 
farqlovchi 
tomonlari 
- 
ularning 
ko`pfunktsionalligi 
va 
transformatsiyalanadiganligi. Sumkalarni shakllanishiga yangi 
kontseptsiyalar paydo bo`ldi: universal