O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi ajiniyoz nomidagi nukus davlat pedagogika instituti tasviriy san’at va mehnat ta’lim fakulteti

Paypoqlar. 
Birinchi paypoq qachon to`qilganligini xozir aniqlash qiyin. Gomerni asarida 
Penelopa kechasi to`qilgan buyumni kunduz sukib tashlardi – mumkin u paypoq bo`lgan? 
Arxeologlar kopt qazilmasidan V asrda to`qilgan bolalar paypog`ini topishgan. 

---

88 
To`qish kasbi faqat XIII asrda Italiyada tiklangan. Ammo o`rta asrda paypoq kostyumning 
aloxida qismi sifatida bo`lmagan. Erkaklar movut, bo`z yoki yupqa charmdan tikilgan ishton-
paypoq kiyishgan. SHuning uchun Frantsiyada dastlab paypoqni 
bas de chausse –“ishtonni 
pochasi” 
deb atashgan. Askarlar va oddiy xalq ko`pincha paytava kiyishardi. 
Ispaniyani to`qilgan paypoqninng vatani deb hisoblashadi. Bu erda ularni qo`lda to`qib 
kashtalangan rangli uloq bilan bezatishardi. SHunday paypoqlar shunchalik darajada qimmat 
turardiki, hatto ingliz qiroliga Genrix VIII ( 1491- 1547 yy.) sovg`a sifatida yuborishgan. 
Uning qizi Elizaveta I (1533-1603 yy.) ipak paypoqqa ega bo`lgan. Ammo bu davrda 
Angliyada jun paypoqgina to`qilardi. 
Paypoq to`qidigan mashinaning ixtirochisi Uil`yam Lining taqdiri o`zgacha bo`lgan. 
Filosofiya magistri to`quqvchi qizni sevib qolgan va unga 
yordam berish uchun 1589 yilda to`quv mashinasini ixtiro qilgan. Bu mashina bir daqiqada 100 
izma qilish mumkin edi. Ammo qirolicha Elizaveta Iga ko`rsatilganda mashinada faqat ipak 
emas, jun paypoqlar to`qiladi va to`quvchilar ishsiz qoladi deb u Liga patent bermagan. Kup 
utmay Li ipak paypoq to`qidigan dastgoxni ixtiro qildi, ammo na Elizaveta I, na YAkov I bu 
mashina bilan qiziqishmadi. Umidsizlikdan Li Frantsiya qiroli Genrix IV taklifini qabul qilib, 
Ruanga kuchib ketdi. Ammo Genrixni ulimidan so`ng Mariya Medichi homiylik qilmagani bois 
u Parijga ketdi va u erda 1610 yilda vafot etdi. Katoliklarning ta`qibidan qochib xunarmand-
protestantlar Germaniya, Avstriya va Italiyada boshpana topishgan. Paypoq to`quv mashinasini 
1650 yilda qat`iy tadbiq etilgan. 
Barokko va Rokoko uslublari davrida kavalerlar oq shoyi paypoq kiyishgan, qirol 
Lyudovik XIV davrida uzunligi tizzagacha ko`k yoki qizil paypoqlar urf bo`lgan. Moda 
qonundori markiza de Pampadurga taqlid etib, zebolik ayollar to`rdan paypoqni kiyishadigan 
bo`ldi. 
XVIII asrni 
oxirida 
Evropada 
tikilgan 
paypoqni 
o`rniga 
to`qilgani 
kirdi. 
Buyuk 
frantsuz 
inqilobi 
davrida 
kalta 
ishton-kyulotni 
o`rniga 
uzun 
ishton-sankyulotni 
kiyilgani 
bois 
paypoq 
kerak 
emas 
bo`lib 
qoldi. 
Ammo, 
Napoleon 
imperiyasi 
davrida 
saroy 
kostyumi 
paypoqni 
yana 
moda 
bo`lgani 
bois, 
paypoqdan 
voz 
kechib, 
erkaklar 
kalta 
paypoq-noskini 
kiyishadigan 
bo`ldi. 
Ayollar paypoqlar tarixi o`zgacha. Qanchalik ko`ylagi kaltaroq bo`lsa, shunchalik 
paypoqqa e`tibor berilardi. 
Rossiyaga paypoqlar G`arbdan kelgan, nomi esa sharqiy-tatar so`zi “
cholgau”
dan kelib 
chiqqan, ya`ni “
paytava”
dan. 
Rosssiyada qishloq ayollari paypoqqa katta e`tibor berishardi. Olifta ayollar baravariga 6 
jun paypoq kiyishgan, chunki semiz boldir urf bo`lgan. Qambag`allar paypoqni paytavani 
ustidan kiyishgan. Odatda ularning paypog`i oq yoki qora rangli bo`lardi. Bezakli paypoqlprning 
tepasi oq, pasti - yo`l-yo`l yoki naqshli bo`lgan. 
XIX asrni 
o`rtasida 
ayollar 
oq 
paypoq 
kiyishgandi. 
Qanchalik 
ayollar 
yubkasi 
kaltalansa, 
shunchalik 
paypoqqa 
va 
poyabzalga 
ko`proq 
e`tibor 
berilardi. 
XX asrda 
ayollarning 
tashqi 
ko`rinishida 
paypoqlar 
muhim 
o`rinni 
egallaydi.