Taqlid so‘zlar va ularning turlari Tovushga va holatga taqlidni bildirgan so‘zlar taqlid so‘zlar

Taqlid so‘zlar va ularning turlari
Tovushga va holatga taqlidni bildirgan so‘zlar taqlid so‘zlar deb ataladi. Taqlid so‘zlar nimaga taqlidni bildirishiga ko‘ra ikki xil bo‘ladi:
1. Tovushga taqlid bildiradigan so‘zlar. gumbur-gumbur, dup-dup, duk-duk, shiq-shiq, qiy-chuv.
2. Holatga taqlid bildiradigan so‘zlar. yalt-yult, apil-tapil, g‘uj-g‘uj, yarq-yurq, jimir-jimir, milt-milt.

Undov so‘zlar va ularning turlari
His-hayajon, tuyg‘uni, haydash-chaqirishni bildiradigan so‘zlar turkumi undov so‘zlar deb ataladi. Undovlar ma’nosiga ko‘ra ikki guruhga bo‘linadi:
1) his-hayajon undovlari; 2) buyruq-xitob undovlari. Yozuvda undov so‘zlardan keyin vergul qo‘yiladi. Masalan: eh, uh, o, e, uf, voy, ura, barakalla, ofarin, salom, xayr, xo‘sh, rahmat, balli, bay-bay, voy-bo‘y, a, ax, ohho, obbo, ey, ehhe, i, iye, o‘h, o‘hho‘, hm, him, be, tuf, hah, ho, hay-hay, eh, o‘, ha, iyi.

1. 
   O‘h-ho‘, muncha muzdek? b) Iya, bularni nima qilasan? c) Qo‘y, yig‘lama, ey baxshi.
   

1-mashq. Berilgan gaplar tarkibidagi undov so‘zlarni toping.

1. 
   Balli, o‘g‘lim, shunqor qancha baland uchmasin, baribir o‘z uyasiga qaytadi. 2. Uff, nima qilsam ekan. Har qancha o‘ylasam ham aqlliroq bir reja fikrimga kelmayapti. 3. Yo Olloh, bu qanday mashmasha. 4. Eh-ha, bu bolalar qachon ulg‘ayadi-yu, qachon o‘zining nonini topib yeydigan bo‘ladi. 5. O, qani, bir yutum suv, bir hidlam muzdak toza havo!... 6. Tabiatan birovning mushugini pisht deyolmaydigan ko‘ngilchan edi. 7. Nima deysan, ey g‘ayur inson. G‘iybatlaring qildi meni qon.8 Ibrohim otini niqtab, zarda bilan chu-chulay boshladi: “Chu, jonivor, chu!”
   

Modal so‘zlar
Ifodalanayotgan fikrga so‘zlovchining munosabatini bildiradigan so‘zlar modal so‘zlar deb ataladi. Modal so‘zlar gap tarkibida boshqa so‘zlardan vergul bilan ajratiladi. M: Ehtimol, bugun yetib kelar. Avvalo, insonning qalbi go‘zal bo‘lmog‘i kerak.
Modal so‘zlar quyidagi ma’nolarni ifodalaydi:
1. Ishonch: shubhasiz, shaksiz, so‘zsiz, albatta, tabiiy, to‘g‘ri, darvoqe,
2. Tasdiq: darhaqiqat, haqiqatan, haqiqatda.
3. Gumon: shekilli, chamasi, chog‘i, ehtimol, balki, aftidan.
4. Fikrning tartibi: avvalo, avvalambor, qolaversa.
5. Fikrning dalillanishi: masalan, jumladan.
6. Xulosa: xullas, demak, nihoyat, xullas kalom, umuman.
7. Afsuslanish achinish: afsus, attang, esiz.
8. Quvonch: xayriyat.
Topshiriq. Modal so‘zlarni toping va izohlang.
1. Afsuski, besh qo‘l barobar emas. Oramizda yomon niyatli kimsalar ham uchrab qoladi. 2. Ularga qarshi kurashish hammamizning burchimiz, albatta. 3. Xayriyat, odamlarimizga insof va diyonat qaytib kelmoqda. 4. Xullas, biz ulug‘ odamlarning farzandlarimiz. 5. Abduqodirning ham tomog‘iga bir narsa kelib tiqildi, shekilli, gapirolmadi. 6. Onajonim, balki bir kun, Men ham shoir bo‘larman. 7. Haqiqatan ham, ko‘rshapalaklar qushlar bilan hayvonlar orasidagi jonivorlardir.
Topshiriq: Bеrilgan tеst topshiriqlarini bajaring.
1. Undov so‘zlar berilgan qatorni toping.
A) albatta, shubhasiz, hatto
B) axir, faqat, xuddi
C) koshki, zero, haqiqatdan
D) rahmat, qulluq, ofarin

2. Qaysi qatorda undov so‘zlar berilgan?
A) eh, oh, voy-bo‘
B) qars-qurs, taqir-tuqur, shiq-shiq
C) duk-duk, lik-lik, gumbur-gumbur
D) qars-qurs, chiq-chiq, tapir-tupur


3. Ko‘chada bolalarning qiy-chuvi eshitildi. Ajratib ko‘rsatilgan so‘zning turkumini aniqlang.
A) modal so‘z
B) undov so‘z
C) kirish so‘z
D) taqlid so‘z


4. Qaysi qatorda modal so‘zlar berilgan?
A) salom, ofarin, qulluq
B) shaksiz, shubhasiz, darhaqiqat
C) axir, faqat, xuddi
D) faqat, shubhasiz, hatto


5. Taqlidiy so‘zlar berilgan so‘zlar qatorni roping.
A) eh, oh, voy-bo‘
B) qars-qurs, taqir-tuqur, shiq-shiq
C) oh-voh, voy-dod, dod-faryod
D) marhamat, qulluq, rahmat