2.
|
I. Fanning mazmuni
Fanni o’qitishning maqsadi – talabalarda hujayra va uning tuzilishi, odam anatomiyasini o’rganishda qo’llaniladigan asosiy metodlar, odam anatomiyasi fani tarixini bilish, odam anatomiyasi fanida qo’llaniladigan terminlar, organ, organlar sistemasi, odam anatomiyasida tomonlar. Suyaklar tuzilishi turlari va birikishi, muskullar va ularning turlari, ichki organlar va ularning turlari, qon aylanishcsistemasi, nerv sistemasi, sezgi organlari, ichki sekretsiya bezlarining tuzilishi haqida bilimini yetilishtirish va ko`nlikmalarni shakllantirish.
Fanning vazifasi – talabalarga odam organizmining tashqi va ichki tuzilishi, ichki organlarning topografiyasi, anatomik terminlarni,lotincha atamalarini bilishi, atlas, tablitsalardagi rasmlarni taniy olishi, ko`krak va qorin qismidagi organlarni ajrata olish, faol harakatda organizmda o’tadigan protsesslarni ajrata olish odam organizmi tayanch-harakat sistemasining ishlashi va funktsiyasining boshqarilishini, mashg`ulotning organizm muskul va tayanch-harakat sistemasi rivojlanishiga tasiri haqidagi malumotlarni analiz etish asosida huolsa chiqarishni o’rganishdan iborat.
|
II. Asosiy nazariy qism (Ma’ruza soatlari)
II.I. Fan tarkibiga quyidagi mavzular kiradi:
1-mavzu. Odam anatomiyasi faniga kirish.
Fanning predmeti va maqsadi, tadqiqot usullari fanining predmeti, vazifalari, metodlari va rivojlanish tarixi.
2-mavzu. Osteologiya. Tayanch-harakat sistemasi
Skelet sismatemasiga umumiy tavsifnoma. Anatomiyada qabul qilingan terminlar va suyaklarning lotincha atamalari. Suyaklarning klassifikaciyasi. Tana skeleti, umurtqa pog’anasi, to’sh, dum suyagining shakllanishi va tuzilishi, oyoq va qolning erkin va kamar suyaklari, panja suyaklari. Bosh suyagi,bet va miya qismi suyaklarining tuzilishi.
3- mavzu. Sindesmologiya. Bo’g’inlar.
Suyaklarding o`z aro birikishi. Sinartroz, diartroz, simfizlar. Tana skeletining birikishi. Harakatli va harakatsiz birikish. Sinostoz, sinxondroz, sindesmoz.
4- mavzu. Miologiya. Muskullar sistemasi.
Muskul to’qimasining filogenezi. Muskul to’qimasining kimyoviy tarkibi va mexanik, morfologik tuzilishi. Muskul to’qimasining morfologik hususiyatiga ko’ra: skelet muskuli, silliq va yurak muskuli. Faciya, pay, aponevroz. Sinergist va ontogenist muskullar. Muskullarning shakli va joylashishi. Ko`krak, orqa, qorin muskullari.
5- mavzu. Splanxnologiya. Ichki organlar. Hazm qilish organlari.
Ichki organlarning umumiy tavsifi, ularning joylashuvi. Tananing bo`yin, ko`krak va qorin bo`shlig`idagi organlari. Ag`iz bo`shlig`i, tanlay devorining tuzilishi. Til va tishlarning tuzilishi. Sut tishlar haqida tushincha. Qizilo`ngach va uning filogenezi. Meda ichak kanali. Meda va meda osti bezi. Jigar, o`t qopi va ichaklarning tanada joylashuvi, ularning tuzilishi va ahamiyati.
6- mavzu. Nafas olish organlar sistemasi.
Nafas olish sistemasining (teri, jabra, traxeya, o’pka) evolyutsiyasi. Nafas olish, uning asosiy etaplari: tashqi nafas olish, o’pka va tkanlarda gaz almashishi, qonda gazlarning tashilishi. O’pka venteliyatsiyasi. Havo o’tish yo’llar va alveolalar. Burin, kekirdak, traxeya, bronxlar, alveolalarning tuzilishi.
7- mavzu. Ayirish va jinisiy organlar sistemasi – Nefrologiya.
Ayirish sistemasining rivojlanishi. Buyrak, Nefron, Shumlyanskiy tanasi va uning tuzilishi. Siydik yo’llari, qoviq, siydik chiqarish kanalining tuzilishi. Erkak va ayol jins organlarining tuzilishi.
8- mavzu. Endokrin sistema ichki sekreciya bezlari – Endokrinologiya.
Ichki sekreciya bezlarining umumiy tavsifi. Gipofiz bezining tuzilishi va garmonlari. Qalqonsimon, epifiz, buyrak usti, medaosti, jins bezlarining tuzilishi.
9- mavzu. Qon tomirlar sistemasini – Angiyologiya.
Evolyutsiyada yurak qon-tomir sistemasining rivojlanish bosqichlari. Yuksak darajali organizmlarda yurak-qon tomirlar sistemasining yopiqligi. Katta va kichik qon aylanish formalari.
Yurak va uning evolyutsiyasi, rivojlanishi va faolligi. Yurak tsikli dinamikasi: asosiy fazalari, yurak bo’shliqlari va aortadagi bosim, klapanlar apparati, yurak tonlari. Sistolik va minutlik hajmlar. Yurak muskullarining umumiy hususiyatlari.
Yurak avtomatiyasi va uning tabiyati. Yuraktda qo’zg’alishning o’tkazilishi. Yurakning o’tkazish sistemasi. Sinus tugini va uning a’hamiyati. Atrioventrikulyar tugin va uning faolligi. Giss bog’lamlari. Purkine tolalari.
Yurak muskulining tuzilishi. qisqaruvchanlik.Asosiy tomirlar, arteriyalar, venalar, kapilliyarlar. Limfa sistemasining asosiy tomirlari.
9- mavzu. Nerv sistemasi - Nevrologiya.
III. Amaliy darslar bo’yicha ko’rsatma va tavsiyalar
Amaliy darslar uchun quyidagi mavzular tavsiya etiladi:
O’rganish usullari. Anatomik atamalar. Birinchi bo’yin umurtqasi.
Ikkinchi va 3-7 bo’yin umurtqalari.
K’okrak hujayrasi suyaklari-to’sh suyagi.
Qovirg’a suyagining tuzilishi.
Dumg’aza suyagining tuzilishi.
Oyoq kamarining suyaklari- tos tirsakning tuzilishi.
Elka kamarining suyaklari-kurakning tuzilishi.
Qolning erkin turgan suyaklari – elka suyagi.
Bilak va tirsak siyaklarining tuzilishi.
10. Qo’l panjasi suyaklarining tuzilishi.
11. Oyoqning erkin suyaklari – son suyagining tuzilishi.
12.Katta va kichik boltir suyagining tuzilishi.
13. Oyoq panjasi suyaklarining tuzilishi.
14.Bosh skeleti – peshona suyagining tuzilishi.
15. Ensa suyagining tuzilishi.
16. Tepa suyagining tuzilishi.
17.Chakka suyagining tuzilishi.
18. Yuz qismi suyaklari - yuqorgi jag’ suyagining tuzilishi.
19. Yuqorgi jag’ suyagining tuzilishi.
20. Muskullar sistemasi. Tananing muskullari: ko’krak, qorin va orqaning muskullari. Muskullarning formasi.
21.Ichki organlar. Hazm qilish organlari sistemasi. Og’iz bo’shlig’i, til, so’lak bezlari, tishlarning tuzilishi, qizilo`ngach, meda, ingichka va yo’g’on ichaklar.
22. Nafas olish organlar sistemasi. Nafas olish organlarining anatomiyasi va (burin bo’shlig’i, kekirdak, bronx, traxeya, o`pkalar ) vazifalari.
Amaliy darslar multimediya qurilmalari bilan jixozlangan auditoriyada akadem guruhlar uchun aloxida o`tiladi. Darslar faol va interfaol usullar yordamida o`tiladi, «Keys-stadi» texnologiyasi qo’llaniladi, keyslar mazmuni o’qituvchi tomonidan belgilanadi. Ko`rgazmali materiyallar va malumotlar multimediya uskanalari yordamida yetkaziladi.
IV. Mustaqil ishlar
Mustaqil ish uchun quyidagi topshiriqlarni bajarish tavsiya etiladi:
Ichki sekreciya bezlari va ularning garmonlari
Terining tuzilishi va funkciyasi.
Organizmning immun sistemasi.
Odam evolyutsiyasi, dastlabki odamlar
Skelet tizimi filogenezi va buzilishlari
Hazm tizimi filogenezi va buzilishlari
Nafas tizimi filogenezi va buzilishlari
Ayirish tizimi filogenezi va buzilishlari
Endokrin tizimi filogenezi va buzilishlari
Mustaqil o`zlashtiradigan mavzular bo’yicha talabalar tomonidan referatlar tayyorlash va uni prezentaciya qilish tavsiya etiladi.
|
3.
|
V. Fanning o’qitilishining natiyjalari (shakllanadigan kompetenciyalar)
Fanni o`zlashtirish natiyjasida talaba:
-Talabalar evolyutsion talimot bo’yicha odamzot evolyutsiyasi, turli sistematik guruhlar organizmlarining evolyutsiyasi, evolyutsiyaning harakatlandiruvchi kuchi, moslashuvi va o’zgaruvchanligi; anatomiya va morfologiyadan – odam va hayvonlar tanasi va qismlarining umumiy tuzilishi va odam tanasining tashqi muxit bilan aloqasining rivojlanishining morfo-funktsional elementi sifatida organizm to’qimalarining tuzilishini, hujayra tarkibiy tuzilmalarining tuzilishi va funktsiyasi, turli a’zo va to’qimalardagi maxsus hujayralarning tuzilishini idividual odam anatomiyasini o’rganishda qo’llaniladigan asosiy metodlar, odam anatomiyasi fani tarixini bilish, odam anatomiyasi fanida qo’llaniladigan terminlar, organ, organlar sistemasi, odam anatomiyasida rivojlanish biologiyasidan va postnatal ontogenezda to’qima tuzilmalarining morfofunktsional rivojlanishining ahamiyati haqida tushincha vabilimga ega bo’lishi kerak;
-Talabalar qo’zg’aluvchan to’qimalar va muskul sistemasining umumiy fizio-logiyasi, nerv sistemasining umumiy tuzilishi, sensor sistemalar va oliy nerv, endokrin sistemasi,qon, limfa va to’qima suyiqligi, qon aylanishi, Nafas olish, ayirish sistemasi, hazm sistemasining tuzilishi haqida ko’nlikmalarga ega bo’lishi;
-Odam organizmining anatomiyasi; skelet, muskul, ichki organlar, nerv sistemasi tuzilishining o`ziga xos ichki va tashqi tuzilisi, morfologiyasi, o’rganlarning topografiyasi, tayanch harakat apparatining ishlashi vaqtidagi structural va funkcional o`zgarishlar, organlarning joylashuvi va mikroskopik tuzilishi haqida mutaxassislikka ega bo’lishi kerak.
|
