O'zbekiston respublikasi oliy va 0‘rta maxsus ta’lim vazirligi

0‘ZAR0 INDUKSIYA

Qo‘zg‘alish va tormozlanish jarayonlari doimo bir-biriga ta’sir etib turadi. Bu ikki jarayon bir-biriga bog‘Iiq boMadi, ya’ni qo‘zg‘alish jarayoni tormoz­lanish jarayonini paydo qiladi. Tormozlanish jarayoni esa qo‘zg‘alish jara­yonini paydo qiladi. Qo‘zg‘alish va tormozlanish jarayonlarining shu tariqa o‘zaro ta’sir etishini l.P. Pavlov o‘zaro induksiya qonuni deb atagan edi.

Induksiya bir уоЧа va ketma-ket bo‘lisbi mumkin. Bir yo‘la induksiya musbat va manfiy bo‘ladi. Bosh miya po'stining biror qismidagi tormoz­lanish boshqa qismlarda qo'zg^lish paydo qilsa, bunday induksiyani musbat induksiya deyiladi. Bosh miya po^£stining biror qismidagi qo‘zg‘alish jara­yoni qo‘shni qismlarda tormozlanish jarayonini paydo qilsa, bunday induksiya manfiy induksiya deyiladi.

Bosh miya po^Lstining biron qismidagi qo‘zg‘alish jarayoni bir necha vaqtdan keyin tormozlanish jarayoniga aylansa, va aksincha, tormozlanish jarayoni qo‘zg‘a1ish jarayoniga aylansa, bunday induksiyani ketma-ket induksiya deyiladi. Masaian, odamning uyg‘oqlik holatiga xos bo‘lgan uzoq qo‘zg‘alish jarayoni natijasida bosh miyaning butun po‘sti tormozlanadi, natijada kishi uxlab qoladi

.Bosh miya po'stining turli qismlari bir xil qo‘zg‘almaydi: bosh miya po‘stida qo‘zg‘aUsh paydo bo‘lganda hamisha optimal qo‘zg‘alish o‘chog‘i yoki qismi bo‘ladi. Bu yerda muvaqqat bog‘Ianish (shartli reflekslar) tezroq va mustahkamroq hosil bo‘ladi. Optimal qo‘zg‘aluvchanlik o⁴chog‘ining hosii boMishi diqqatning fiziologik asosidir.

Bosh miya po‘stining ayrim qismlari bir xilda tormozlanmasligi ham mumkin. Shuning uchun ham l.P. Pavlov «...yarim sharlar po‘stining optimal qo‘zg‘aluvchanlikka ega bo‘lgan qismlaridagina emas, balki ular­ning ozmi-ko‘pmi tormozlangan qismlarida ham yangi bog‘lanish hosil bo‘lishi mumkin», deb hisoblaydi. Pavlovning fikricha, bizda, masaian, hosil bo'lgandan keyingina bilib olinadigan ba’zi bir odatlarning paydo bolishiga sabab shudir (4-tom, 413-bet).