O'zbekiston respublikasi oliy va 0‘rta maxsus ta’lim vazirligi

Shartli tormozlanishning ikkinchi turi differensiallovchi tormozlanish­dir. Muvaqqat, shartli bog‘lanish oydinlashganda, ixtisoslashganda shu xil tormozlanish voqe bo‘ladi.

DifFerensiallovchi tormozlanish — tashqi qo‘zg‘ovchilarni g‘oyat aniq farq qilish mexanizmidir. Bu tormozlanish oiganizmning qo‘zg‘ovchilaiga, o‘z hayot sharoitiga juda aniq moslanishiai ta’minlaydi.

Tormozlanishning birturi uyqudir. l.P. Pavlov ta’limotiga ko‘ra, uyqu bosh miya po'stiga yoyiladigan (irradiatsiyalangan) ichki tormozlanishidir. «Biz ichki tormozlanish deb ataydigan jarayon va uyqu — bir jarayondir». (l.P. Pavlov, Полное собрание сочинений, IV tom, 264-bet.)

Agar uyqu vaqtida bosh miya po‘stining ayrim qismlaridagi tormoz­lanish jarayoni susayib, ma’lum darajada qo‘zg‘alish jarayoni yuz bersa, odam tush ko‘radi.

Bosh miya po‘stining qisman qo‘zg‘alishi natijasida ham butun po‘st tormozlanishi (uyqu bosishi) mumkin. Masaian, kuchsiz yoki o*rtacha kuchli qandaydir qo‘zg‘ovchi uzoq vaqt bir tekis ta’sir etib tursa (masaian, metro- nomning tebranishi), bu qo‘zg‘ovchi ta’sirida tegishli markazda tormozla­nish jarayoni voqe bo‘ladi. Bunday juz’iy tormozlanish butun postga tarqalishi mumkin. Shuning uchun ham, masaian, hadeb bir maqomda gapirish uyqumizni keltiradi. l.P. Pavlovning fikricha, gipnoz fiziologik jihatdan shu qonuniyatga asoslangan bolib, gipnoz vaqtida bosh miya po‘stining kattaroq qismi tormozlanadi-yu, ayrim qismlari qo‘zg‘algan holda qolaveradi.