O'zbekiston Milliy Ensiklopediyasi indd

215
қаватли жамоат бинолари: магазин, театр 
ва вокзалларда (қаватлараро Э.) ишлати-
лади. 
ЭСКИ 
АНГОР, 
Эски 
Анҳор 
Самарқанд ва Қашқадарё вилоятларида 
қурилган магистрал канал. Дарғом ка-
налитн сув олади. қадимий канал, мил. 
ав. 1-асрда қазилган ва Манас номи би-
лан юритилган. Дастлабки уз. 300 км 
дан ортиқ бўлган. 6—8, 8—13-асрлар-
да, мўғуллар истилоси даврида вайрон 
қилинган. Темурийлар даврида тиклан-
ган. Сўнтти 4-аср давомида қаровсиз 
қолган.
1954 йилда уни реконструкция қилиш 
бошланиб, 1955 йилда ишга туширилди. 
Канал трассаси жан.ғарб йўналишида 
чўл ерлардан ўтади. Умумий уз. 184 
км, бош қисмида сув сарфи 45— 48 м
3
/
сек., бош ва охирги қисмларидаги ба-
ландлик фарқи 300 м. Канал кам сувли 
Қашқадарё ҳавзасини июль—авг. ой-
ларида Зарафшон дарёсининг суви би-
лан тўйинтиради. Қашқадарёга Қарши 
шаҳридан юқорироқда қуйилади. Канал-
га йилига 550 млн. м
3 
гача сув олинади 
ва унинг 220—280 млн. м
3
Қашқадарёга 
ташланади.
1974 йил 56км да унинг давоми си-
фатида шарқ йўналишида Москва (ҳоз. 
Мустақиллик) канали қурилди. Э.А.дан 
суғориладиган Косон тумани этагидаги 
экинзорлар Пистоли каналидан машина 
ёрдамида сув олиниб, суғорила бошлан-
ди. Мустақиллик каналининг трассаси 
Зарафшон тоғ тизмаси этакларини айла-
ниб, 57 сойни дюкер ва акведуклар ёрда-
мида кесиб ўтади. Трасса кўтарма (20 м 
гача) ва қазма (46 м гача) ўзандан иборат. 
Канал ўзани тўлиқ бетон тўшама билан 
қопланган. Унинг сув ўтказиш имкони-
яти 60 м
3
/сек. Канал 76 км да Чироқчи 
шаҳридан юқорироқда Қашқадарёга 
сув ташлайди. Каналнинг қурилиши 
Чироқчи туманида 15 минг, Шаҳрисабз 
ва Яккабоғ туманлар этакларидаги бир 
неча минг гектар экинзорларнинг сув 
таъминотини яхшилади.
Зиёмиддин Артукметов. 
ЭСКИ ДУНЁ — қадимий дунё ва 
ўрта аср кишиларига маълум бўлган 3 
қитъа — Европа, Осиё ва Африканинг 
умумий номи. Бу номнинг акси Янги ду-
нёдир. 
ЭСКИ КЕРМЕН — Қримдаги 
ўрта аср ғор шаҳри харобаси; Столовая 
тоғининг тик ён бағрида, Боқчасаройцт 
18 км жан.ғарбда жойлашган. Шаҳар 
5-аср охири — 6-аср бошида барпо этил-
ган. Қазишмалар (1928—37, раҳбари 
Н.И.Репников) натижасида Э.К.Византия 
томонидан Херсон (Херсонес)га бо-
радиган йўлда қурилган муҳим қалъа 
бўлганлиги аниқланган. Шаҳар қалин му-
дофаа девори билан ўралган; қоя ўйилиб, 
ер ости сув омбори (ҳовуз) қилинган, ун-
дан қамал пайтида фойдаланишган. 6-аср-
да христиан базиликаси бунёд зтилган. 
8-аср охирида шаҳар хазарлар томонидан 
вайрон этилганлиги тахмин қилинади. 
11-асрда у қайта тикланган. 12-аср да 
Феодоро князлиги таркибига кирган. 
12—13-асрларда шаҳар равнақтопган 
(12-асрда Успенский черкови қурилган). 
Шаҳар турар жойлари зич жойлашган. 
Кўчалар, кўплаб тош уйлар, қояга ўйиб 
ишланган хўжалик иншоотлари, молхона 
ва бошқалар қолдиқлар топилган. Аҳоли 
деҳқончилик, ҳунармандчилик, савдо 
билан шуғулланган. 1229 йил шаҳар 
мўғуллар томонидан вайрон этилиб, ун-
даги ҳаёт тугаган.