O'zbekiston Milliy Ensiklopediyasi indd

ЭРШИ МУДОФААСИ — Фарғона 
водийсидаги Эрши шаҳрини Хитой 
босқинчиларидан мудофаа қилиниши 
(мил. ав. 104—101 йиллар). Хитой ис-
тилочиларининг Фарғонага биринчи 
юриши мил. ав. 104 йил бошланган. 
Фарғона юришида қўшинга (40—50 
минг киши) бош қўмондон қилиб Ли Гу-
англи тайинланади. Бу урушнинг бош-
ланишига Хитой императори Уди учун 
от сотиб олинмаганлиги баҳона бўлган. 
Хитой истилочилари Эрши шаҳрига 
етмасданоқ қўшинларининг анчасидан 
айрилган. Йўлда чарчаган, оч қўшин 
Ўзган шаҳридаги ҳужумда катта тала-
фот кўрган. Ли Гуангли қолган кучлари 
билан Дунгхуангга қайтиб келган. Хитой 
қўшинининг Фарғонага 1юриши 2 йил 
давом этган. 1ҳужум Хитой аскарлари-
нинг мағлубияти билан тамом бўлган. 
Удининг фармонига биноан, зудлик билан 
қайтадан уруш тайёргарлиги кўрилиб, 60 
минг кишилик катта қўшин 2марта Эрши 
шаҳрини қамал қилган. Қамал 40 кун-
дан ортиқдавом этган. Фарғоналиклар 
шаҳарни мардонавор ҳимоя қилишган 
ва душманга катта талафот келтириш-
ган. Хитой қўшини, ўзларига энг яқин 
ҳисобланган Усун хонлигидан ёрдам 
келмагандан сўнг, Қанғ давлати қўшини 
Фарғонага ёрдамга келиб қолишидан ха-
вотирланиб, фарғоналиклар қўйган шарт 
билан сулҳ тузишга мажбур бўлганлар. 
Улар фарғоналиклардан 3 мингта тулпор 
от ва оч қолган Хитой қўшини учун ғалла, 
озиқ-овқат олиб Хитойга қайтганлар. 
Бу юриш ҳам 2 йил давом этиб, мил. ав. 
101 йил тугаган. Бу урушда хитойли-
клар катта талафот кўрганлар, юришда 

---

www.ziyouz.com кутубхонаси
214
қатнашган жангчиларнинг ўндан бириги-
на эсономон юртига қайтган.
Ад.: Абдухолиқ Абдурасул ўғли, 
Қадимги Фарғона тарихидан, Т., 2002.
ЭС — 1) тор маънода — ақл, онг 
сўзларининг маънодоши; 2) идрок 
қилинган нарса ва ҳодисаларни хотират 
сақлаш қобилияти.
ЭСАКИ Лео (1925.12.3, Осака) 
— япон физиги, Япония ФА аъзоси 
(1975). 
Токио 
ун-тини 
тугатган 
(1947). Илмий ишлари қаттиқ жисм 
физикаси, яримўтказгичли электроника, 
ўта 
ўтказувчанлик, 
туннеллаш 
ва 
магнетизмга оид. Яримўтказгичларда 
туннеллашни экспериментал кашф этди 
ва туннель диодни яратди (1957). Электр 
майдоннинг аниқ бир қийматида магнит 
қаршиликнинг кескин ортиши ҳодисаси 
(Эсаки эффекти) ни кашф этди (1962). 
Яримўтказгичларда 
ўта 
ўтказувчан 
энергетик тирқишлар мавжудлигини 
аниқлади (1966). Нобель мукофоти 
лауреати (1973). 
ЭСАМБОЕВ Маҳмуд Алисултонович 
(1921.15.7, Чеченистон 2000, Москва) — 
балет артисти, эстрада раққоси. Халқ 
артисти (1974). Меҳнат Қаҳрамони 
(1984). Грозний хореография билим 
юртида таълим олган (1939—41). 
1944—56 йилларда Қирғиз опера ва 
балет театрида, 1957 йилдан жаҳон 
халқлари рақслари ижрочиси. Тарас 
(СоловьевСедой, «Тарас 
Бульба»), 
Кудаке (Власов, Фере, «Анор») каби 
партияларни ва опера спектаклларидаги 
рақс саҳналарини ижро этган. Э. Санъати 
эҳтирос ва ҳис-ҳаяжонга тўлалиги, куч-
ли техникаси билан ажралиб туради. 
«Чўпон» (чеченча, ўзбекча), «Жангчи» 
(бошқирдча), «Олтин тангрим» (ҳиндча), 
«Олов рақси» (маросим рақси) каби 
рақслари билан танилган.