O'zbekiston Milliy Ensiklopediyasi indd

ЭРХАРД 
РЕЖАСИ 
— 
немис 
иқтисодчиси, ГФРнинг давлат ва сиёсий 
арбоби Людвиг Эрхард (1897—1977) 
томонидан олға сурилган ижтимоий бо-
зор хўжалиги концепцияси ва неолибе-
рализм ғояларига асосланган иқтисодий 
ислоҳотлар дастури. Э.р. Ғарбий Герма-
ниянинг «немис мўъжизаси»га эришиш 
имконини берган иқтисодий ислоҳотлар 
мажмуи бўлиб, унда 2жаҳрн урушида 
вайронага айланган мамлакатни, из-
дан чиққан иқтисодиётни қайта тиклаш 
омиллари белгилаб берилган. Бу режа 
1948 йилдан бошлаб ГФР канцлери 
К.Аденауэр ва Л.Эрхард ҳамкорлигида 
мамлакат иқгисодий сиёсатининг асо-
сий вазифаси сифатида қабул қилинган 
ва амалга оширилган. Э.р.га кўра, 1948 
йил 21 июнда мамлакатда асосий муам-
мо бўлган юқори инфляцияни жиловлаш 
учун ўта кескин пул ислоҳоти амалга 
оширилди, эски рейхсмарка (РМ) ўрнига 
янги дойчмарка (ДМ) жорий қилинди. 
Бунда киши бошига 40 ДМ 1/1 нисбатда, 
қолган маблағлар эса янги валютага 1/10 
нисбатда алмаштирилди. Шунингдек, 
тижорат банклардаги жамғармаларнинг 
катта қисми музлатиб қўйилди (1948 
йилда 30% ва 1949 йилда 70%). Айни 
пайтда ГФР ҳукумати ишлаб чиқаришни 
қўллабқувватлаш мақсадида амалдаги 
солиқ ставкаларини кескин пасайтирди, 
Немис ерлари банки (ГФР Давлат банки) 
эса мажбурий захиралар меъёрини па-
сайтирди. Мазкур чоралар иқтисодиётни 
кенг миқёсда арзон кредитлар билан таъ-
минлаб берди. 2-жаҳон урушидан кейин 
АҚШнинг Ғарбий Европани қайта ти-
клашга қаратилган Маршалл режаси до-

---

www.ziyouz.com кутубхонаси
212
ирасида ГФРга ажратилган 2,422 млрд. 
АҚШ доллари миқдоридаги ёрдам ҳам 
Э.р. нинг муваффақиятини таъминлади. 
Ижтимоий бозор хўжалиги моделида 
тоталитар марказдан бошқариладиган 
иқтисодиётдан кескин фарқланадиган 
усуллар қўлланилди. Натижада қисқа 
муддатда ГФР да иқтисодий юксалиш 
жараёнлари бошланди. Жумладан, 1948 
йил ГФРда саноат ишлаб чиқариш 50%, 
1949 йилда эса 25% ўсди. 1953 йилга ке-
либ ГФР ялпи ички маҳсулот, саноат иш-
лаб чиқариш бўйича Ғарбий Европанинг 
иқтисодий жиҳатдан энг кучли мамла-
катига айланди, немис дойчмаркаси эса 
дунёнинг қадрли валюталари қаторидан 
жой олди. Э.р. босқичмабосқич (1босқич 
1948— 56 йилларда, 2босқич 1957—64 
йилларда) амалга оширилди. 1963—
67 йилларда ГФР канцлери бўлган 
Л.Эрхард 1965 йилда ГФРда «ижтимоий 
бозор хўжалиги»ни барпо этиш дасту-
ри ниҳоясига етганлигини эълон қилди. 
Э.р. ва унинг асосий ғоялари ГФРда ўз 
ҳаётийлигини кўрсатди ва бошқалар бир 
қанча мамлакатлар (Швеция, Финляндия 
ва бошқалар)да кенг қўлланди.
Қаҳрамон Ҳақбердиев.