O'zbekiston Milliy Ensiklopediyasi indd

ЭРТАКЧИ — эртак айтувчи, 
ҳикоячи. Репертуаридаги эртаклар харак-
тери ва ҳикоя қилиш услубига кўра Э.лар 
бир-биридан фарқ қилади: улар ижрочи 
ва ижодкор Э.ларга бўлинади. Биринчи-
си ўзи эшитган эртакни айнан такрор-
лайди. Иккинчиси — истеъдодли Э. ўзи 
эшитган, ўрганган эртакларни ижро эт-
май, уларга янгиликлар киритади, эртак-
ка ижодкор сифатида ёндашиб, анъанани 

---

www.ziyouz.com кутубхонаси
210
бузмаган ҳолда, эртакка янги мотив ва 
эпизодлар қўшади, унинг таъсир кучини 
оширади; уларни ўз диди, қобилияти ва 
дунёқараши, тингловчилар савияси ва та-
лабига мослаб ўзгартиради.
Эртакларнинг бадиий асар даражаси-
га етиши, авлоддан авлодга ўтиб келиши-
да профессионал Э.ларнинг хизматлари 
катта бўлган. Э.лардан Ҳамробиби Ума-
рали қизи кўпроқ қаҳрамонлик, Ҳасан 
Худойберди ўғли сеҳрли, Ҳайдар Бойча 
ўғли ҳайвонлар ҳақидаги, Нурали Нур-
мат ўғли (Нурали қизиқ) маиший, Расу-
лов Ҳусанбой сеҳрлисаргузашт, Шуку-
ров Абдуғофир мардлик ва қаҳрамонлик 
мазмунидаги эртакларни ижро этишган 
ва уларнинг ижоди халқ орасида кенг 
тарқалган.
ЭРТАПИШАРЛИК, 
тезпишарлик 
— ўсимликларнинг тез ўсиши, тез ри-
вожланиши ва меваларнинг эрта етили-
ши хусусияти. Ўсимликларда биологик 
ва хўжалик жиҳатидан пишиш ҳолатига 
етиш тезлиги билан белгиланади. Э. му-
айян экинлар турлари ва навлари (салат, 
исмалоқ, редиска, чиллаки узум, кузги ва 
баҳори буғдой, маккажўхори, карам, бо-
дринг, картошка ва бошқаларнинг айрим 
навлари)га хос ирсий белги ҳисобланади. 
Э. ўсимликларни ўстириш технологияси 
шароитларига ҳам боғлиқ. Физиологик 
нуқгаи назардан Э. ўсимликлар ривожла-
нишида вегетация фазаларининг жадал 
ўтиши билан тавсифланади. Фотосин-
тезнинг интенсивлиги, тўқима ва орган-
ларда моддаларнинг фаол ҳаракати ва 
ўзгариши ўсимликнинг ўсиши, ривож-
ланишини тезлаштиради ва мевани эрта 
етилтиради. Э. иқгисодий аҳамиятга эга: 
эртапишар экин турлари ва навлари экил-
ганда ердан унумли фойдаланиш, бир 
йилда бир даланинг ўзидан 2—3 марта 
ҳосил олиш мумкин.