O'zbekiston Milliy Ensiklopediyasi indd

ЭСПИРИТУСАНТУ — Бразили-
янинг шарқий қисмидаги штат. Майд. 
46,2 минг км
2
. Аҳолиси 3,1 млн. киши 
(2000). Маъмурий маркази — Витория 
шаҳри Штатнинг ғарбий қисмини Брази-
лия ясситоғлиги, шарқини ботқоқлашган 
Атлантикабўйи 
пасттекислиги 
эгал-
лаган. Иклими тропик, пасттекислик-
да иссиқ ва сернам (ўртача ойлик тра-
лар 20—26°, йиллик ёғин 1500—1700 
мм), ясситоғликда салқинроқ, йиллик 
ёғин 1000—1200 мм. Сернам тропик 
ўрмонлар, соҳил қисмида аралаш тропик 
ўрмонлар бор.
Иқтисодиётининг асосини қ.х. таш-
кил қилади. Кофе, цитрус мевалар ва 
какао плантациялари бор. Шунингдек, 
шакарқамиш, шоли, маниок, дуккакли 
экинлар, маккажўхори, тамаки ҳам етиш-
тирилади. Фойдали қазилмалардан тар-
кибида торий, уран ва цирконий бўлган 
монацит қумлар, плавикли шпат, мармар 
конлари, минерал сувли булоқлар бор. 
Тўқимачилик ва озиқ-овқат саноати кор-
хоналари мавжуд. Қурилиш материал-
лари ишлаб чиқарилади. Қирғоққа яқин 
сувлардан балиқ овланади. Ташқи сав-
до айланмасида Витория денгиз порти 
муҳим аҳамиятга эга.
ЭССЕ (франц. — уриниш, синаш, 
очерк) — эркин композицияли, унча кат-
та бўлмаган насрий асар. Э. орқали нарса 
ва ҳодисаларга ёки шахсга оид субъек-
тив фикр баён қилинади. Э.лар фалса-
фий, тарихийбиографик, публицистик, 
адабий-танқидий, илмийоммабоп ёки 
соф беллетристик характерда бўлади. 
Э. услуби образлилиги, афористиклиги, 
жонли тилга яқинлиги билан ажралиб ту-
ради. Мазмуни муайян сабаб ёки масала-
га оид тугал тафсилотни ёки аниқликни 
талаб қилмайдиган индивидуал таассу-
рот ва мулоҳазалардан иборат бўлади. 
Мустақил жанр сифатида А. Монтель 
ижодида таркиб топди. Узбек адабиётида 
20-асрнинг 70—80-й.ларидан Э. яратила 
бошланди.
ЭССЕН — Германиянинг ғарбий 
қисмидаги шаҳар, Шим. РейнВестфа-
лия ерида. Аҳолиси 601 минг киши 
(1999). Транспорт йўлларининг йирик 
чорраҳаси. РейнХерне канали бўйидаги 
порт. Мамлакатнинг муҳим саноат мар-
казларидан. Қора металлургия, маши-
насозлик (шу жумладан, электротехни-
ка, оғир ва транспорт машинасозлиги), 
тўқимачилик, полиграфия, цемент, озиқ-
овқат саноати корхоналари мавжуд. Э.да 
йирик саноат ва молия компаниялари-
нинг бошқармалари жойлашган. Олий 
ўқув юртлари, илмий текшириш инсти-
тутлари, музейлар (хусусан, Фолькванг 
музейи, 19—20-асрлар санъати) бор. 
Шаҳар илк бор 11-асрга оид ёзма манба-
ларда тилга олинган. Меъморий ёдгорли-
клардан готика черкови, собор сақланган. 
ЭССЕНЦИЯ (лот. — моҳият, негиз) 
— бирор модданинг ўткир дамламаси 
ёки эритмаси. «Э.» термини, кўпинча, 
бирор эритувчи билан эритиб (ажратиб) 
олинган ўсимлик моддаларига нисбатан 

---

www.ziyouz.com кутубхонаси