O'zbekiston Milliy Ensiklopediyasi indd

Абдулла Шер.
 ЭСТОН ТИЛИ — фин-угор тилла-
ри оиласи таркибидаги болтиқбўйи-фин 
гуруҳига мансуб тил; асосан, Эстония-
да, қисман РФ, Швеция, АҚШ, Канада, 
Австралия ва бошқалар мамлакатларда 
тарқалган. Сўзлашувчиларнинг умумий 
сони 1,1 млн. кишидан ортиқроқ (жум-
ладан, Эстонияда 970 минг кишидан 
ортиқ, РФда — 46 минг, Швеция — 25 
минг, АҚШ — 25 минг, Канада — 25 
минг, Австралия — 6 минг). Қуйидаги 
лаҳжа гуруҳлари бор: шим. эстон (орол 
лаҳжаси, ғарбий, ўрта ғарбий ва шарқий 
шевалар), жан. эстон (мульк, тарту, вирус 
лаҳжалари) ва шим.шарқий соқилбўйи 
лаҳжаси. Бошқа болтиқбўйифин тилла-
ридан фарқли равишда Э.т.да барча чўзиқ 
унлилар, дифтонглар, ундошлар ҳамда 
ундош қўшилмаларидаги чўзиқлик дара-
жаларининг алмашиниб келиши кузати-
лади. Биринчи бўғиндаги урғу — асосий, 
учинчи бўғиндаги урғу эса иккинчи да-
ражали ҳисобланади. Барча унлилар ва 
дифтонглар сўзнинг биринчи бўғинида 
бемалол қўлланади, бошқа бўғинларда 
эса айрим унлилар (дифтонглар)гина 
қўллана олади. Э.т.нинг морфологик 
қурилиши флективагглютинатив хусуси-
ятга эга.
Э.т.даги дастлабки ёзма материал-
лар 13-асрга мансуб бўлсада, нисбатан 
каттароқ матнлар 16-аср бошларидан 
маълум. Босма китоб 1535 йилда пай-
до бўлган. 16-асрда шим. эстон ва жан. 
эстон лаҳжалари асосида 2 та адабий 
тил, 19-аср дан бошлаб барча ҳудудларда 
шим. эстон адабий тили қўллана бош-
лаган. 19-асрнинг 2-ярмидан ягона 
адабий тил шакллана бошлаб, унинг 
меъёрлари 20-асрнинг 1-ярмидагина 

---

www.ziyouz.com кутубхонаси
227
барқарорлашди. Ёзуви лотин графикаси 
асосида. 
ЭСТОНИЯ, Эстония Республикаси 
— Шарқий Европада, Болтиқ денгизи 
бўйидаги давлат. Майд. 45,2 минг км
2
. 
Аҳолиси 1,408 млн. киши (2003). Пойтах-
ти — Таллин шаҳри Маъмурий жиҳатдан 
15 уездга бўлинади.