O’rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti

Bug‘doyning tur va kenja turlari bo‘yicha turkumlanishi

4-jadval (3-jadvalga ilova)

Har xil tipdagi bug’doy donlarini diafonoskopda yoritilgandagi tavsifi


2.3 Olingan ma`lumotlarni statistik sarhisob qilish

Olingan natijalar (Лакин) lar bo’yicha statistik sarhisob qilindi. Bunda o’rtacha qiymat M. Standart kvadrati yoki cheklanish m. O’rtacha arifmetik xato mх. Ishonchlilik darajasi t aniqlandi. Shuningdek olingan ko’rsatgichlar o’rtasidagi bog’lanishning korrelyatsion tahlili o’tkazildi. Bunda korrelyatsion koeffitsent aniqlandi. Tahlil vaqtida qiyoslanadigan ko’rsatgichlar o’rtasidagi farq (P) 0,05 ga teng yoki undan past bo’lishi e’tiborga olindi.

3. TADQIQOT NATIJALARI XARAKTERISTIKASI
3.1 Qadimgi bahorgi yumshoq bug’doy navlarining shishasimonlik ko’rsatkichi bo’yicha xilma-xilligini baholash
Shishasimonlik don sifatining asosiy ko'rsatkichlaridan biri bo'lib, uning tahlili keyingi qayta ishlash jarayoniga qanday don mos kelishini aniqlash uchun zarurdir. Shuningdek, shishasimonlik – endospermning mustahkamligini tavsiflovchi parametrdir. Shaffof bug’doy doni kraxmal-oqsil bog'ining yuqori mustahkamligi bilan ajralib turadi, bunday don mexanik ta’sirlarga nisbatan ancha chidamli bo’ladi. Shishasimonlikdan farqli o'laroq, unlilik kabi parametr ham mavjud. Unli donlar kraxmal va oqsil o'rtasidagi zaifroq bog'lanish bilan tavsiflanadi.
Barcha bug’doy navlari uchun shishasimonlik parametri muhimdir. Shishasimon donlar yorma mahsulotlari ishlab chiqarish korxonalari uchun mos keladi hamda bunday donlardan tayyorlangan un ko'p miqdorda ozuqaviy moddalarga ega bo’ladi.
Don to’qimalariga ma’lum tuzilishni beruvchi turli strukturalarda bo’ladi. Ko’pyillik ma’lumotlarga binoan yer yuzi bo’ylab bahorgi yumshoq bug’doyning barcha navlarida shishasimonlik o’rtacha 52% ni tashkil qilgan bo’lsa, Ester va Engelina singari yangi istiqbolli navlarda eng yuqori ko’rsatkich aniqlangan – o’rta hisobda o’zaro 62% va 55%, qimmatli bug‘doy uchun talab qilinadigan bazaviy normadan oshadi.
Shishasimonlikni o’lchash muhimdir, chunki buning yordamida ushbu dondan qanday mahsulotlar qayta ishlash mumkinligi aniqlanadi. Yuqori shishasimonlik indeksiga ega bo'lgan bug'doy non pishirishda o’ziga xos xususiyatlariga egaligi bilan ajralib turadi. Birinchi navli un aynan shishasimonligi yuqori bo’lgan bug'doydan tayyorlanadi, chunki uni maydalash osonroq hamda maydalash jarayonida juda yupqa va mayda kepak ajralib, ko'proq un beradi.
Ushbu ko'rsatkich guruch uchun ham muhimdir, chunki shishasimon guruchni qayta ishlash jarayonida butun don shaklida saqlanadi. Bunday donlarni pishirganda, donlar parchalanmaydi, balki butunligicha qoladi.
Makkajo'xori doni makkajo’xori qalamchalari tayyorlash uchun foydalaniladigan bo'lsa, shishasimonlik ko’rsatkichi muhim ahamiyatga ega, chunki yuqori sifatli mahsulot faqat shishasimon makkajo'xori donidan ishlab chiqarilishi mumkin.
Bitiruv malakaviy ishda tadqiqot olib borilgan yumshoq bug’doy navlarini saralash ikki bosqichda amalga oshirildi. Dastlabki hosil yig’ishtirib olinganda, tegishli navlarning har biridan 100 tadan don ajratildi, hamda birinchi tahlil o’tkazildi, bunda ilmiy rahbar boshchiligida ikki bosqichda I. vizual tekshirish orqali hamda II. diafanoskop yordamida donlarning shishasimonlik foizi aniqlandi. Masalan, Sete serros-66 100 ta dondan 55 tasi to’la shishasimon, 30 tasi qisman shishasimon hamda qolgan 9 tasi shaffoflikka ega emas. Shunga ko’ra
U_sh=61+30/2= 76
Shishasimonligi eng yuqori bo’lgan donlar saralanib, ushbu urug’lar tinim davrini o’tagach ikkinchi qaytariqda oktyabr oyining ikkinchi o’n kunligi ichida ajratilgan yer maydoniga ekildi. Ulardan olingan hosildan ham tegishli miqdorda (100 tadan) don ajratilib, shishasimonlik ko’rsatkichlari baholandi va tegishlicha quyidagi xulosaga kelindi:
5-jadval