O’quvchilarni bayon yozishga o’rgatish metodikasi. Mundarija kirish. I-bob. Boshlang'ich sinflarda og'zaki va yozma inshoning turlari

Tadqiqotning ilmiy – nazariy va amaliy ahamiyati
Tadqiqotning ilmiy – nazariy xususiyatlaridan o’zbek tilini o’qitish usullarini ishlab chiqishda, ma’lum mavzularni yoshlarga singdirish jarayonidagi pedagogik - ruhshunoslik qonuniyatlarni hisobga olishda, amaliy natijalar asosida ilmiy – nazariy qoidalar yaratishda foydalanish. Mumkin.


Tadqiqotning manbalari:
Respublikamizda nashr etilgan ona tili o’qitish metodikasiga doir adabiyotlar, 2000-2007 yillarda chop qilingan darsliklar, metodik qo’llanmalar, o’quv dasturlari, K.Qosimova, A.Zunnunovm M.Asqarova, A.G’ulomov kabi tilshunos va metodistlarning materiallardan ijodiy foydalaniladi. Shu bilan birga Qarshi shahridagi G’.G’ulom nomidagi 21-o’rta makta va Yakkabog’ tumanidagi 42-maktablarning boshlang’ich sinflarida olib borgan tajribalari, kuzatishlari tadqiqotning manbasi sifatida xizmat qiladi.


Ishning ilmiy jamoatchilik nazaridan o’tishi


Tadqiqot mavzusi Qarshi DU O’zbek tili va adabiyoti uslubiyoti kafedrasi yig’ilishida muhokama etilgan hamda universitet ilmiy kengashi tomonidan tasdiqlangan.


Tadqiqotning tuzilishi:

Mazkur tadqiqot kirsh, uch bob, xulosa hamda foydalanilgan adabiyotlar ro’yxatidan iborat.

I bob. Boshlang’ich sinflarda og’zaki va yozma inshoning turlari
Insho o’quvchining ma’lum bir mavzuni mustaqil ravishda ochib bera olish va o’z fikrlarini yozma shaklda to’g’ri ravon savodli bayon qila olish ko’nikma va malakalarini namoyish etuvchi ijdoiy matn- kichik bir asardir.
Insho arabcha so’z bo’lib, ”yaratish” “bino qilish”, ”qurish” ma’nosini beradi. Hozirgi tilimizda bu so’zning ma’nosi ancha toratib, asosan o’quvchi va talabalar tomonidan yoziladigan ”ijodiy yozma ish” ma’nosida qo’llaniladi.
Ma’lumki inshoning barcha turi ijodiy xarakterga ega, albatta ammo ijodiy tajriba xarakterdagi insholarda hayotiy voqeralar haqidagi shaxsiy mulohazalar o’z ifodasini topishi bilan birga, o’quvchilarning original ish-asar yaratishga intilishlari ham asta-sekin o’sib boradi. Shuning uchun bu xil yozma ishlarga nisbatan ”ijodiy insho” turining qo’llanilishi bejiz emas.
Insho muallifning ma’lum bir mavzu asosida o’z fikrlarini yozma shaklda bayon qiluvchi kichik bir asardir. Inshoda muallifning so’z qo’llash mahorati, fikriy tafakkuriy ko’nikmasi, bilim va dunyoqarashi savodi namoyon bo’ladi.
Insho mazmun mohiyatiga ko’ra uch turga bo’linadi:

1. 
   Adabiy mavzudagi insholar
   
2. 
   Adabiy – ijodiy mavzudagi insholar
   
3. 
   Erkin mavzudagi insholar.
   

Adabiy mavzudagi insholarga adabiyot darsligida qayd qilingam, o’qituvchi tomonidan tushuntirilgan mavzular asosida yoziladigan insholar kiradi. Muayyan badiiy asar yoki undagi qahramonlar haqidagi insho adabiy mavzudagi inshodir.
Adabiy – ijodiy mavzulardagi insholarga adabiyot darslarida o’tilgan ma’lumotlarga o’quvchining ijodiy munosabati (shaxsiy fikrlari) oq’shib ifodalanadigan isholar kiradi.
Erkin mavzulardagi insholar adabiyot fani dasturida qayd etilmagan mavzularda yoziladi. Boshqacha aytganda o’quvchining ma’lum bir mavzuga oid bilimlari, axloqiy tarbiyaviy, ijtimoiy-siyosiy dunyoqarashi,m fikr va mulohazalarini aks ettiruvchi isholar erkin insholar mavzusidagi insholardir.