Ona tili ona tili, 5-sinf qoidalari

tovushlar. Tovushlar o’pkadan chiqayotgan havoning og’iz bo’shlig’ida to’siqqa uchrashi yoki uchramasligiga ko’ra 

ikki turli bo’ladi: unli tovushlar va undosh tovushlar. O’pkadan chiqayotgan havo og’iz bo’shlig’ida hech qanday 

to’siqqa uchramay chiqishi natijasida hosil bo’ladigan tovushlar unli tovushlar deyiladi. Tilimizda oltita unli tovush 

bor: a, o, e, o’, u, i.  

66.Undosh tovushlar. O’pkadan chiqayotgan havo og’iz bo’shlig’ining ma’lum bir joyida yoki bo’g’zida to’siqqa 

uchrashidan hosil bo’lgan tovushlar undosh tovushlar sanaladi. Tilimizda 24 ta undosh tovush bor: b, v, g, d, z, j, dj, 

y, k, l, m, n, p, r, s, t, f, x, ch, sh, q, g’, h, ng.  

67.Nutq  a’zolari.  Nutq  tovushlarini  hosil  qilishda  ishtirok  etadigan  inson  a’zolariga  nutq  a’zolari  deyiladi.  Nutq 

a’zolariga o’pka, bo’g’iz, tovush paychalari, og’iz bo’shlig’i, til, lablar, tishlar va burun bo’shlig’i kiradi. Qaysi nutq 

a’zosi ishtirok etishiga ko’ra nutq tovushlari: lab (b, p, m, v, f), til (t, l, s, z, d, sh, j, dj, n, r), til o’rta (y), til orqa (g, 

k, ng), chuqur til orqa (q, g’, x) tovushlari va bo’g’iz (h) tovushi singari guruhlarga bo’linadi.  

68.Lab  tovushlari.  Talaffuzda  lab  ishtirok  etgan  tovushlar  lab  tovushlari  deyiladi.  Lab  tovushlariga  b,  m,  p,  v,  f 

undoshlari kiradi. Ular ikkiga bo’linadi: lab-lab undoshlari – m, b, p; lab-tish undoshlari – v, f.  

69.Til  tovushlari.  Tilning  tish  va  tanglayga  tegishidan  hosil  bo’lgan  tovushlarga  til  tovushari  deyiladi.  Til 

tovushlariga t, d, s, z, ch, j, dj, sh, l, r, n, y, g, k, ng, q, g’, x undoshlari kiradi. Til qismlarining harakatiga ko’ra til 

tovushlari to’rtga bo’linadi. 1. Til oldi undoshlari: t, d, s, z, ch, dj, j, sh, l, r, n. 2. Til o’rta undoshi: y. 3. Til orqa 

undoshlari: g, k, ng. 4. Chuqur til orqa undoshlari: q, g’, x.  

70.Burun tovushlari. To’siqqa uchragan havoning burun orqali o’tishidan hosil bo’lgan tovushlar burun tovushlari 

deyiladi. Burun tovushlariga m, n, ng undoshlari kiradi.  

71.Bo’g’iz undoshi. O’pkadan chiqayotgan havoning bo’g’izda qisilishidan hosil bo’lgan tovushga bo’g’iz tovushi 

deyiladi. Bo’g’iz tovushiga h undoshi kiradi.  

72.Nutq  tovushlarining  ma’no  farqlash  vazifalari.  Nutq  tovushlarining  asosiy  vazifasi  so’zlarning  ma’nolarini 

farqlashdir.  

---