Oltinsoy pedagogika kolleji

21.2.O’quv mashg’ulotining texnologik xaritasi

Ish bosqichlari va vaqti	Faoliyat mazmuni
	O’qituvchi	Ta’lim oluvchi
I bosqich O’quv mashg’ulotiga kirish (5 daq)	Tashkiliy qism: 1.O’quvchilar mashg’ulotga tayyorgarligi va davomatini tekshiradi	Mashg’ulotga tayyorgarlik ko’radilar.
II bosqich Asosiy qism (60daq)	Tayanch bilimlarni faollashtirish: 1.Uyga berilgan vazifani nazorat qiladi hamda o’tilgan mavzu bo’yicha o’quvchilarga savollar beradi, ularni baholaydi. Maqsad va vazifani belgilanishi: 2.Mashg’ulotning nomi, rejasi, maqsad va o’qitish natijalari bilan tanishtiradi. 3.Mustaqil ishlash uchun adabiyotlar bilan tanishtiradi. 4.O’quv mashg’ulotida o’quv ishlarini baholash mezoni va ko’rsatkichlari bilan tanishtiradi. Ta’lim oluvchilar bilimini faollashtirish: 5.Tezkor-so’rov, savol-javob, aqliy hujum, “o’ylang va juftlikda fikr almashing” va boshqa texnikalar orqali o’quvchilar bilimini faollashtiradi. Yangi o’quv materialining bayoni: 6.Nazariy mashg’ulotning rejasi va tuzilishiga muvofiq o’qitish jarayonini tashkil etish bo’yicha harakatlar tartibini bayon etadi. Asosiy holatlarni yozdiradi. 7.Mustahkamlash uchun savollar beradi. Jarayon kichik guruhlarda davom etishini ma’lum qiladi. 8.Guruhlar ishini o’zaro baholashni o’tkazadi, mavzuning har bir qismi bo’yicha xulosalar qiladi, eng asosiylariga e’tibor qaratadi, berilayotgan ma’lumotlarni daftarga qayd etishlarini eslatadi. Mavzuning kasbiy faoliyatlaridagi ahamiyati bilan bog’lab mavzuni yakunlaydi	Uy vazifasini taqdim etadilar. Savollarga javob beradilar. Mavzu nomi va rejasini yozib oladilar. Diqqat qiladilar. Savollarga javob beradilar. Yozib oladilar. Diqqat qiladilar. Savollarga javob beradilar. Topshiriqni bajaradilar. tanishadilar. Har bir guruh o’z topshiriq varaqlari bo’yicha faoliyatini boshlaydilar. Berilgan qo’shimcha savollarga javob beradilar Ma’lumotlarni daftarga qayd qiladilar.
III bosqich Yakuniy qism (10 daq)	Mashg’ulot yakuni: 1.Faol ishtirok etgan o’quvchilarni javoblarini izohlab baholaydi va rag’batlantiradi. 2.Uyga vazifa beriladi.	Baholar bilan tanishadilar. Topshiriqni yozib oladilar.

21-Mavzu: Jahon kompozitorlari L.V.Betxoven va P.I.Chaykovskiy hayoti va ijodi ,Kompozitorlarning ijodidan namunalar tinglash va tahlil qilish.
Reja:
1.L.V.Betxoven hayoti va ijodi.
2.P.I.Chaykovskiy hayoti va ijodi.
3.Kompozitorlarning ijodidan na’munalar tinglash.
Lyudvig van Betxoven (Ludwig van Beethoven, 1770-yil 17-dekabr, Bonn,Germaniya 1827-yil 26-mart Vena, Avstriya)buyuk olmon bastakori, dirijyor va pianisti.Betxoven nemis kompozitori, pianinochi va dirijyor. Vena klassik maktabining vakili. 1792-yilda Venaga koʻchgan va tez orada oʻzining erkin va taʼsirchan, yangi ijro uslubi bilan isteʼdodli pianinochi, badihachi-improvizator sifatida tanilgan. Venada (1795–1800) yaratgan fortepiano konsertlari, 8-chi „Patetik“ fortepiano sonatasi, kvartetlari, 1-chi simfoniyasi, „Prometeyning yaratmalari“ baletidayoq Betxovenga xos, Buyuk Fransuz inqilobi gʻoyalari taʼsiri ostida shakllangan ijodiy uslubi koʻzga tashlandi. 27 yoshidan qulogʻi ogʻirlashib, keyinchalik butunlay kar bulib qolsada, ichki uquv, his-tuygʻu bilan birtalay asarlar yaratdi, dirijyorlik qildi. Betxoven ijodi, ayniqsa 1801–1812-yillarda kamol topdi. Qahramonlik va demokratizm ruxi bilan yug’rilgan 3-chi („Qahramonnoma“), 5-chi simfoniyalari, „Fidelio“ operasi, I. Gyotening „Egmont“ fojiasiga yozgan musiqasi, „Appasionata“ fortepiano sonatasi, skripka va fortepiano uchun „Kreyserov“ sonatasi mashhur. Chuqur fojiaviylik va adolat tantanasiga ishonch ruxi bilan sugʻorilgan 9-chi simfoniyasi Betxoven ijodining choʻqqisidir. Soʻnggi asarlari (28-32 fortepiano sonatalari, 12-16 kvartetlari, bagatellar)da kompozitorning yangi ifoda vositalari topishga intilishi seziladi.
Musiqiy qahramonlik uslubini yaratgan Betxoven simfonik musiqa tafakkuri (qarang Simfonizm) koʻlamini nihoyatda kengaytirgan, kamercholgʻu va vokal musiqasi, konsert janrlarining gʻoyaviy mazmunini teranlashtirgan, mavjud musiqa shakllari va janrlarini isloh etgan.Ijodida turli (ingliz, venger, italyan, nemis, polyak, rus, ukrain) xalq kuylarini qayta ishlagan, Sharq mavzulariga murojaat qilgan (Saʼdiy sheʼrlariga 2 kanon). Betxovenning 5, 7, 8, 9-chi simfoniyalari, fortepiano va skripka konsertlari, birtalay fortepiano va skripka sonatalari, kamer ansambl va boshqa asarlari Oʻzbekistonda ijro etiladi.
Lyudvig van Betxoven 1770 yil 16 -dekabrda Bonei shahrida tug’ilgan, Germaniya, irsiy musiqachilar oilasida. Ota, Yoxann Betxoven faol odam edi, ba’zida u qattiqqo’l edi. U qo’shiqchi bo’lib ishlagan. U o’g’lining ta’lim olishiga har tomonlama hissa qo’shgan. Ona, Mariya Magdalena Keverich (nee), oshpaz oshpaz Ioxan Filipp fon Valderdorfning qizi.Betxoven skripka, klavixor, orkanda chalishni erta o’rgangan. Birinchi o’qituvchi, otasining uy darslaridan tashqari, sud cherkovining boshlig’i K. Nefe edi. Kristian Nefe Betxovenga klassikalarni o’rgatgan: Xandel, Gaydn, Bax, Motsart. Betxoven 12 yoshidan boshlab o’z kompozitsiyalarini yozgan. Birinchisi, Dressler yurishining o’zgarishi. Xuddi shu yoshda u musiqiy karerasini boshladi u sud organisti lavozimini oldi. Vena shahrida iste’dodli yigitni payqashdi. O’sha paytda mashhur bo’lgan Motsart bastakorning buyuk kelajagini bashorat qilgan. Betxoven taniqli musiqachidan ham saboq olgan.
1785 yilda Betxoven Maks Frans II ixtiyorida edi va keyinchalik Vena shahriga ko’chib o’tdi va Archduke Rudolf, Count Kinsky va knyaz Lobkovits bilan mashhur bo’ldi. Bu hukmdorlarning har biri Betxovenni to’plarda musiqa o’ynashga imkon qadar tez -tez taklif qilishga harakat qilishdi.1814 yilda - bastakorning mashhurligi davri. Asosiy musiqiy faoliyat endi faqat Vena shahrida bo’lib o’tdi, garchi vaqti -vaqti bilan kichik shaharlar Germaniya musiqiy Olimpining yangi yulduzini qabul qilish sharafiga sazovor bo’lishgan.Bu davrda ilgari aniqlangan Betxoven kasalligi - karlik non topish, hayot yaratish va hayotdan zavqlanish imkoniyatidan mahrum bo’ldi. Betxoven kontsert faoliyatidan oxirigacha voz kechmadi va kasallik g’alaba qozonganidan keyin ham musiqa yozishni davom ettirdi-u qaynotasiga eslatmalar yozdi.
Betxovenning 18-19-asrlar asarlari:

• 
  "Patetik" pianino uchun 8 -sonata.
  
• 
  Sonata № 14 "Oy nuri" pianino uchun;
  
• 
  "Masih zaytun tog’ida" oratoriyasi;
  
• 
  Skripka va pianino uchun Kreutzer Sonata;
  
• 
  "Uchinchi simfoniya - Napolen I ga bag’ishlangan -" Qahramonlik ";
  
• 
  Xursandchilik uchun odob;
  
• 
  To’qqizinchi simfoniya;
  
• 
  "Fidelio" operasi;
  

Bastakorning ijodi haqida: birinchi davr- bastakorning shakllanishi, - organ va keng jamoatchilik uchun mo’ljallangan asarlar bilan tavsiflanadi. Asarlar ulug’vor, qahramonlik, ko’pincha homiy yoki mashhur jamoat arbobiga bag’ishlangan.Ijodkorlikning kech davri Betxoven - pianino sonatalarining uyg’un seriyasi. Bastakor arsenalida ulardan 32 tasi bor. Musiqa og’irlashadi, ehtimol bastakorning kasalligi soyada bo’lib, bu muallifning dunyo haqidagi tasavvuriga ta’sir qiladi. Uning o’lim to’shagi - 1823 yil to’qqizinchi simfoniyasi oldingi asarlaridan farq qiladi. Bu nemis bastakorining tarjimai holi kabi hayotdagi g’alati va og’riqli nuqtaga aylandi.
Betxoven musiqa haqida:

• 
  Musiqa - bu mashhur ehtiyoj.
  
• 
  Musiqa ruhiy hayot va haqiqiy shahvoniylik o’rtasidagi vositachidir.
  
• 
  Ko’p odamlarga baxt keltirishdan ko’ra go’zalroq narsa yo’q.
  
• 
  Yurak hamma buyuk narsalarning haqiqiy dastasi. Yurakdan chiqqan narsa qalbga olib kelishi kerak.
  

(1 reyting, reyting: 5,00 5 dan)
Lyudvig Betxoven 1770 yilda Germaniyaning Bonn shahrida tug’ilgan. Chordoqda uchta xonali uyda. Darchasi derazali, yorug’lik deyarli kirmaydigan xonalarning birida, onasi, mehribon, muloyim, muloyim onasi, tez -tez u bilan band edi. U Lyudvig 16 yoshga to’lmaganida vafot etdi va uning o’limi hayotidagi birinchi zo’ravonlik bo’ldi. Lekin har doim, onasini eslaganda, uning ruhi xuddi farishtaning qo’llari unga teggandek, mayin iliq nur bilan to’lgan edi. "Siz menga juda mehribon edingiz, muhabbatga loyiq edingiz, siz mening eng yaqin do’stim edingiz! O! Men hali ham shirin ism - onani talaffuz qila olsam, mendan baxtliroq kim bor edi va u eshitildi.
Pyotr Ilich Chaykovskiy (1840.25.4), hozirgi Votkinsk 1893.25.10 (6.11), Peterburg]-rus kompozitori, yirik simfoniyachi, musiqiy dramaturg , dirijyor, pedagog . Peterburg konservatoriyasini tugatgan (1865). Moskva konservatoriyasida prof. (1866-78). Rus musiqa jamiyati Moskva boʻlimining direktori (1885-yildan). 1887-yildan Rossiya, shuningdek, Yevropa va AQShda gastrolda boʻlib, asosan, oʻz asarlariga dirijyorlik kilgan. Ch. chuqur milliy, xalqchil va demokratik uslubdagi opera, balet, simfonik va kamer asarlarning yuksak na’munalarini yaratgan. Uning ijodi rus romansi, xalq qoʻshiqlari va romantizm davri ohanglariga asoslangan oʻziga xos musiqa uslubi bilan ajralib turadi. Ch. musiqasi nihoyatda taʼsirchanligi, ajoyib ohangdorligi, yorqin ifodaviy vositalari, joʻshqin, hayajonli kuylarga boyligi bilan ahamiyatlidir.
Ijodida oʻta nozik ruxjifl jarayonlar bilan birga koʻlami keng muhabbat va taqdir, hayot va oʻlim, tabiat kabi mavzular oʻzining yuksak badiiy ifodasini topgan. Ch. turli janrlarda boy ijodiy meros qoldirib, 10 opera, 3 balet, 6 simfoniya, simfonik fantaziya, uvertyura va syuitalar, 3 fortepiano va 1 skripka konsertlari, diniy mavzudagi xor asarlari, shuningdek, fortepiano, skripka uchun pyesalar hamda vokal musiqaning yetuk namunalarini yaratgan. Ayniqsa, 4-6 simfoniyalari (1877-1893), "Francheska da Rimini" (1876) va "Romeo va Julyegta" (1869) simfonik uvertyura fantaziyalar, "Italyancha kaprichio" (1880), skripka (1878) va 1fortepiano (1875) konsertlari, "Yevgeniy Onegin" (1878), "Qargʻa motkasi" (1890), "Iolanta" (1891) operalari, "Oqqush koʻli" (1876), "Uyqudagi goʻzal" (1889), "Shchelkunchik" (1892) baletlari jahon simfonizma choʻqqilari hisoblanadi. Garmoniyadan rus tilida birinchi darelik ("Garmoniyani amaliy oʻrganish boʻyicha qoʻllanma", 1872) muallifi. Chaykovskiyning barcha asarlari nashr etilgan (Polnoye sobraniye sochineniy, 63, M., 1940-90). Votkinsk shahrida memorial muzeyi (1894-yildan) va Klin (1940) shahrida Ch. uy muzeyi bor. Moskva konservatoriyasi, 1958-yildan Moskvada oʻtkaziladigan musiqa ijrochilari xalqaro tanlovi va boshqalarga Ch. nomi berilgan.