Oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi navoiy davlat pedagogika instituti san’atshunoslik fakulteti qo’lyozma huquqida: udk 37. 04 Jumayeva Farangiz Istam qizi

XIX asr dirijyorlik tarixi; Dirijyor  Gans fon Byulov. Gans Shlissman tasviri, 1884.XVIII asr so‘ngida simfonik musiqaning rivojlaniShi va murakkablashuvi, tobora orkestr tarkibining kengayiShi, dirijerni ansamblda qatnashishdan ozod qiliniShini talab etdi. Dirijyorlik qilayotgan konsertmeyster orkestr qarshisida turadigan insonga o‘rin bo‘shatishi zarurati tug‘ildi. Bunda battut vazifasini ichi teridan yasalgan trubka, yoki notalar o‘rami bajargan. XIX asr boShida katta bo‘lmagan dirijerlik tayyoqchasi ilk marotaba paydo bo‘lgan. Uni 1812 yil Venada Ignats fon Mozel qo‘llagan. 1817 yil K.M.Veber orkestrni Drezdenda va L.SHpor Frankfurt – Maynda dirijerlik tayyoqchasi yordamida boShqargan.
Asrlar davomida kompozitorlar o‘z asarlarini umumiy qoidaga bo‘ysungan holda ijro etganlar, organ ijrochilari ularga dirijerlik qilganlar. XVIII asrning so‘nggi o‘n yilligida o‘zgalarning asarlariga dirijerlik qiluvchi ijodkorlar paydo bo‘ldi. 1771 yil Venada Musiqa jamiyatining hayriya konsertlarida Florian Leopold Gassman va kelgusida Antonio Saleri o‘tmiSh va zamondosh kompozitorlarning asarlariga dirijerlik qildilar.
XVIII asrda kompozitor-dirijyor o‘z orkestr (kapella)lari bilan konsertlarda ishtirok etgan bo‘lsalar, XIX asrga kelib konsert estradasida gastrolyor dirijyor paydo bo‘ldi. Ular Shaxsiy hamda o‘zga orkestr jamoalariga rahbarlikni amalga oShirdilar. G.Berlioz, F.Mendelson, R.Vagnerlar shular jumlasidandir. Mazkur kompozitor-dirijyor o‘z asarlarini hamda hamkasblari ijod mahsullarini tinglovchilar e’tiboriga havola etdilar. Tobora dirijerlik alohida kasbga aylanib, kompozitorlik faoliyatidan ajralib chiqa boshladi. Murakkab asarlar talqini maxsus tayyorgarlikni, mahoratni talab qildi. Xalqaro miqyosda Gans fon Byulov i German Levi kabi dirijyor maShhurlik qozondilar.
XX asr dirijyorlari; Bruno Valter, Arturo Toskanini, Erix Klyayber, Otto Klemperer, Vilgelm Furtvengler Dirijyorlik kasbiga qiziqish uning nufuzi XX asr boShida yanada ortdi. XIXasrning ikkinchi yarmidan Evropada nemis-avstriya dirijerlik maktabi etakchilik qildi. Konsert dasturlarida nemis-avstriya simfonik musiqasi munosib o‘rin egalladi. Bu maktab namoyondalari sifatida: Gans Rixter, Feliks Motl, Gustav Maler, Artur Nikish, Feliks Veyngartner, -kelgusida esa, Bruno Valter, Otto Klemperer, Vilgelm Furtvengler, Erix Klyayber va nemis maktabi vakili Villem Mengelberg nomlarini qayd etiSh lozim.