Oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi navoiy davlat pedagogika instituti san’atshunoslik fakulteti qo’lyozma huquqida: udk 37. 04 Jumayeva Farangiz Istam qizi

«Rost» - to’g’ri, haqqoniy;
«Navo» - ohang, kuy;
«Dugoh» - ikki parda yoki ikkinchi parda;
«Segoh» - uch parda yoki ikkinchi parda;
«Iroq» - mamlakat nomi.
Ushbu muazzam turkumga o’z mumtoz musiqa merosining alloma-tadqiqotchilaridan san’atshunoslik fanlari doktori, ustoz Ishoq Rajabov tomonidan: «Shashmaqom olti turli pardalarga moslanib va olti xil ladga asoslangan kuy va ashulalar yig’indisidan iborat» deya qisqa va lo’nda ta’rif berilgan.
Buxoro maqomlari ichidan Tasnif, Saqil, Saraxbor, Muxammas kabi kuylar, shuningdek, Xorazm maqomlari ichidagi Peshrav, Muxammas va Saqil kuylari doimiy hisoblanadi.
Yaqin va O’rta Sharq –Hindiston, Pokiston, Turkiya, Afg’oniston, Eron va Arab mamlakatlari xalqlariga tegishli bo’lgan tarixiy va musiqiy ma’lumotlar qamrab olingan. Sharq mamlakatlarining aksariyati uzoq tarixga ega ekanliklari fanda ma’lum. Ularning har biri asrlar davomida o’z madaniy an’analarini shakllanishi va taraqqiyoti bilan bog’liq rivojlanish bosqichlariga egadir. Bizgacha yetib kelgan shakllarida esa har bir xalqning o’ziga xos musiqiy folklor janrlari, betakror mumtoz musiqiy namunalarini yuzaga kelganligini guvohi bo’lamiz. Ayniqsa, kasbiy musiqaning mukammal va murakkab tizimda tarkib topganligi maqomlar tizimining o’zida namoyon bo’lib turibdi.
Binobarin, o’zbek musiqasining xorijiy Sharq xalqlari musiqa ijodiyoti bilan mushtarakligi, umumiy ildizlari, buyuk ajdodlarimiz Abu Nasr Forobiy, Ibn Sino, Abu Abdulloh al-Xorazmiy, Alisher Navoiy, Zahiriddin Bobur kabi mutafakkirlar va ma’rifatparvar allomalar tomonidan chuqur e’tirof etilgan. Bu haqda jadidchilik harakatining yirik namoyondasi Abdurauf Fitrat o’zining “O’zbek klassik musiqasi va uning tarixi” asarida quyidagilarni yozadi: “Bizning adabiyotimiz Sharq-islom adabiyotiga qanday bog’langan, qanday munosabatli ersa musiqamiz ham Sharq-islom musiqasi bilan shunday munosabatdadir”.
O’quvchilarning o’z-o’zini idora qilish, o’rgangan faoliyatida qatnashuvi, ularning ijtimoiy faollik sifatlarini shakllantirishning ta’sirchan vositasidir. Bu bolalar va o’smirlarning fuqarolik, demokratiya borasidagi tushunchalarini kengaytiradi.
O’z-o’zini boshqarish o’quvchilarni mustakil xayotga va jamiyatga mos qilib tarbiyalash, ta’lim muassasasida ma’naviy muxitni saklash, ma’muriyatdan qo’shimcha ta’lim olish uchun o’quvchilar talabnomasini shakllantirishda ko’maklashadi.
O’quvchilar o’z-o’zini boshqaruvi a’zolari maktab va maktabdan tashqari ta’lim muassasalarida o’tkazilayotgan barcha tadbirlarda, tanlovlarda, xonalarni jixozlashda faol ishtirok etadilar.
Maktab va kollej o’quvchilarning mustaqil faoliyati, barcha pedagogik jamoat bu ishga ma’naviy tayyor bo’lsagina o’qituvchilar va o’quvchilar o’rtasida o’zaro chuqur hurmat, xayrixohlik, ishonch bo’lgan sharoitdagina tashkil etilishi mumkin. Hech qanday soxtalik va sun’iylik bulmasligi kerak. Barcha o’z-o’zini idora qilish tashkilotlari o’z faoliyati yuzasidan vaqti-vaqtida hisobot berib turishi, So’z va ish birligining saqlanishi, har kim huquqlari va vazifalarini bajarishda ijtimoiy, ragbatlantirilishi e’tiborda bo’lishi kerak. Bunda, albatta bolalarning respublika bolalar va usmirlar uyushmalari bilan hamkorlikda bajarish, ko’rik tanlovlar o’tkazish, iqtidorli o’quvchilar bilan aloxida yondoshilgan holda doimiy tarbiyani uzluksiz bajarish, ularni viloyat, Respublika hatto jahon miqqiyosidagi koriklarga tayorlanib boorish va ruxiyotini ro’tarinki ravishda rag’batlantirib boorish va boshqa talablar misolida o’quvchilarni ruhiyot didini mustaxkamlab borish, holisona qilib aytganda katta ahamiyatga egadir.