Оliy vа o‘rtа mахsus tа’lim vаzirligi nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti

Mavzu: Suzish texnikasi umumiy asoslari.
Reja:
1.Suvga moslashuv. 
2.Boshlangʻich oʻrgatish elementlari.
3.Oʻrgatishning asosiy vositalari. 
4.Oʻqitish uslubi va shakllari. 
5.Choʻkish. 
6.Choʻkayotganni qutqarish.
7.Choʻkayotgan kishiga birinchi tibbiy yordam koʻrsatish.
I Suvda odamning har xil usullar bilan harakatlanishi organizmning suvga 
moslashuvlari, organizmning fizik, analitik va fiziologik qonuniyatlariga 
asoslangan holda bajariladi. U shuningdek suzuvchining kuch yoʻnalishi 
imkoniyatlari sharoitiga ham bogʻliq. Asosiy texnikalarni oʻrganishdan oldin, 
suvga moslashish va suvda bajariladigan harakatlar bilan tanishish zarur. 
Tananing jismoniy tuzilishi qanlay boʻlishidan qat’iy nazar suvda ogʻirlik vazniga 
ega. Suvning zichligi havo zichligidan taxminan 800 marta oshiq, shuning uchun 
ham suvning holatini har tomonlama oʻzlashtirish katta ahamiyat kasb etadi. Asta-
sekinlik bilan suzuvchi tanasini oldinga harakat qildirish uchun harakatlari ishini 
tezlatishi zarur. Suv oʻzida turli (koʻtarish, qarshilik va bosim) kuchlarni 
mujassamlashtirgan, shuning uchun ham suv toʻlqinlanganda ichki qarshilik kuchi 
paydo boʻladi. Suvning bunday qarshilik kuchini kamaytirish uchun suv haroratini 
25 – 26 
0 
S ga oshirish kerak.
Suv suzuvchi tanasiga ma’lum darajada bosim bilan ta’sir etadi. Bu bosim 
ta’sirida harakat qarshiligi kelib chiqadi. Suvda odamning harakat qilishi tana 
harakatiga suvning qarshilik ta’sir kuchlarini oʻrganishga asoslangan. Suzuvchi 
suvda boʻlganda qoʻl va oyoqlari bilan harakatlangan holda suv qarshilik 
kuchlariga javob kuchi koʻrsatishi kerak. Suzuvchiga bundan tashqari itaruvchi 
kuch ham ta’sir qiladi. 
II Suzish texnikasiga oʻrgatish deyilganda odamning har-xil harakat 
usullariii bajarishni oʻzlashtirilishi tushuniladi. Agar odam u kim boʻlishidan qat’iy 
nazar suvga tushib ketsa, u. oʻzining har-xil harakatlar qilish oqibatida oʻzi 
bshshagan holda suzishning u yoki bu usulini bajaradi. Suzishning barcha usulida 
harakatga tayyorlashlar qoʻllarni sidiruvchi usulda harakatlantirishga oʻrgatish 
bilan bajariladi. Nafas olish ritmi, mushaklarning tortilishi va boʻshashishi 
shuningdek ichki organ va sistemalarni ishi bilan mujassamlashtirlgan holda ham 
olib boriladi. 
Hozirgi vaqtda qoʻllaniladigan suzish harakatlarining barcha usullari 
sportcha va sportcha boʻlmagan tizimlarga bogʻliq holda 2 ga boʻlinadi. Sportcha 
suzish usuli oʻrgatishni toʻgri usuli boʻlib bunga: koʻkrakda kroll, chalqancha 
kroll, delьfin, brass usulida suzishlar kirsa, sportcha suzish xususiyatiga ega 
boʻlmagan usul chalqancha brass, yonbosh batterfley boʻyicha suzishlar kiradi. 
Sportcha suzish usuli bilan sportcha boʻlmagan suzish usullarining farkdari 
quyidagicha: 
Sportcha usulida: tananing anatomik tuzilishi, organizmning fiziologik 
funktsiyalari, 
gidrostatika 
va 
gidrodinamika 
qonuniyatlaridan 
ratsional 

---

305 
foydalaniladi. Shu jixatlari bilan ham suzishni sportcha uslubi boʻgʻinlarda muskul 
guruhlarini harakatlanishini ta’minlash zarurati, organizmdagi barcha organ 
sistemalari faoliyatini kuchaytirishni, suvda tanani silliq va muvozanatda tutib 
turishni, nafas ritmini toʻgʻrilashni, muskullarni zoʻriqishlardan soʻng qayta 
tiklanishi ketma-ketligini va ish bajarish harakatlarini samaradorligani oshirish 
kabi harakatlarni shakllantiradi. 
Suzish texnikalarini aniklash faktorlari: 
1) Maqsad va vazifalarining asosiy yoʻnalishlari. 
2) Suzish oʻrganishning shart-sharoitlari.
3) Suvga moslashuv uchun asosiy jismoniy qonuniyatlar. 
4) Odam tanasining anatomik tuzilishi. 
5) Organizmning fiziologik funktsiyalari.