Оliy vа o‘rtа mахsus tа’lim vаzirligi nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti

6. Suzishga oʻrgatishning asosiy vositalari.
Urgatishning asosiy vositalari deyilganda -umumiy rivojlantiruvchi, 
tayyorlov va maxsus mashklar tushiniladi. 
1) U.R.M.: kuch, tezlik, chaqonlik, chidamlilik va egiluvchanlik kabi asosiy 
jismoniy –sifatlarni takomillashtirishga imkon yaratadi. U.R.M. umurtqa 
pogʻonasini toʻgri oʻsishi, koʻkrak qafasini kengayishi, qoʻl-oyoq muskullari va 
tananing boshqa alohida muskullarni toʻgri rivojlantirishda davolovchijismoniy 
tarbiyaning ham asosiy vositalaridan hisoblanadi. Bundan tashqari U.R.M. ish 
bajarish 
imkoniyatlarini 
oshirishda 
harakatchanlik 
koʻnikmalarini 
takomgoshashtirish bilan birga kishida uddaburonlik doirasini kengaytiradi. 
Tarbiyaviy ahamiyatiga koʻra U.R.M. gimnastik mashq elementlaridan" yurish, 

---

307 
yugurish, sakrashlar kabi mashqlar shaklida bajariladi. 
2) Tayyorlov mashqpari jismoniy sifatlar,ini texnikaviy rivojlantirishga imkon 
beradi. Bundan tashqari suzish koʻnikmalariga oʻrgatish va bazi bir suzish 
elementlarini rivojlantirish uchun zarur omil hisoblanadi. Tayyorlov mashqlari 3 ta 
guruhga boʻlinadi: 
a) suvga mostlashuv uchun T.M. 
b) yengillashtirilgan usullar bilan suzishga oʻrgatish uchun T.M. 
v) sportcha suzishga oʻrgatysh uchun tayyorlov mashklari. 
a) Suvga moslashuv uchun T.M. oʻrganuvchiga suv oldida yuzaga keladigan 
vahimalarni yengishda, tanavi suvda gorizontal holatga keltirishga oʻrgatshsh(a va 
oddiy harakatlarni oʻzlashtirishga yordam beradi. 
b) Yengillashtirilgan usul bilan suzishga oʻrgatish uchun T.M oʻrganuvchiga 
sportcha suzish usuli harakatlari texnikasini oʻrgatish uchun tag zamin hisoblanadi. 
Ular oʻz tarkibiga texnika elementlarini oʻrgatish va toʻliq koordinatsiyada suzishda 
(qoʻl, oyoq va nafas olish harakatlari) uchun xuddi oddiy sidralish harakatlarini 
oladi. Suzishning sportcha usulini oʻrgatishga tayyorgarlik oʻz tarkibiga quruklikda 
harakat mashqlarini imitatsiya qilishni va suvda bajariladigan mashqlarni kiritadi. 
Quruklikdagi 
bajariladigan 
maxsus 
gimnastik 
mashqlar 
kuch 
va 
egiluvchagoshkki rivojlantirishga qaratilgan boʻladi. Suvda tayyorlov mashqlarini. 
Oʻtkazish toʻliq oʻrgatishda ham, sportcha suzish elementlarini oʻzlashtirishda 
ham qoʻl keladi. 
Bu quyidagi mashklarga boʻlinadi: 
a) oyoq va nafas olish harakatlariga oʻrgatish, oyoq harakatlarini nafas 
olishni moslashtirish. 
b) qoʻl harakatlariga va nafas olishni moslashtirish. 
v) mashklarga toʻligʻicha oʻrgatish uchun mashgʻulotlar. . Maxsus mashklar 
- snortcha suzish, suzish usulini takomillashtirishda xatolarni toʻshrlash yoʻlida va 
suzish texnikasnni biroz yaxshiroq variantlarini oʻzlashtirish uchun qoʻllaniladi. 
- Suzishga oʻrgatish shakli va usullari - suzishga oʻrgatishning 3 ta shakli 
mavjud: 1. guruhlab; 2 yakka holda va guruhdarni jamlagan holda. 
- I 
- 
shaklida shugʻullanuvchilar guruh bilan bir xilda 
oʻrgatiladi. 
- II - shaklda suzishni bilmaydiganlar bilan koʻproq 
shugullaniladi. 
- III - shaklga yondoshuv maktabda, oʻquv maskani va suzish toʻgaraklarida 
mashgulotlar olib borishning asosiy shakli hisoblanadi.