Оliy vа o‘rtа mахsus tа’lim vаzirligi nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti

Mavzu: Suzish oʻquv fani sifatida. Suzishning rivojlanishi tarixi.
Maruza rejasi:
1. Suzish oʻquv fani sifatida. 
2. Suzishning turkumlanishi (klassifikatsiyasi). 
3. Suzishning soshomlashtiruvchi va tarbiyaviy ahamiyati. 
4. Maktabgacha muassasalar, maktablar, oliy oʻquv yurtlari va dam olish 
maskan-larqda suzish. 
5. Qadimda suzishning rivojlanish tarixi. 
6. Rossiyada ilk suzish maktablarining tashkil topishi. 
7. Suzishning urushdan keyingi taraqqiyoti bosqichi. 
I Suzish - oʻquv fani sifatida.
Suzish - bu jismoniy harakat boʻlib, suv yuzasida (yoki ostida) koʻrsatilgan 
yoʻnalishlar boʻyicha insonning xech qanaqangi tashqi kuch ta’sirisiz 
harakatlanishdir. 
Suzish oʻquv fani sifatida odam tanasi bilan suv oʻrtasida boʻladigan uzviy 
bogʻlanishlar haqidaga qonuniyatlarni oʻz bilim doirasi ichiga qamrab olgan xolda 
oʻrganadi. Suvda odam xech qanday kuchlar ta’sirisiz va, vositalarsiz . yaxshi 
harakatlanishlari uchun bunday
koʻnikmalar qonuniyatini oʻqitish zarur hisoblanadi. 
Suzish koʻnikmalariga oʻrgatish maktabgacha va boshlangʻich maktab yoshidan 
boshlanadi. Suzishda harakatlar asosan suvda bajarilganligi bilan boshqa jismoniy 
mashq turlaridan farq kiladi. 
Inson tanasining suvda xech qanaqangi tayanchsiz muallaq turishi 
suzishning aloxida jixatlaridan biri hisoblanadi. Bunday jixatlar yerning 
harakatlanishi imkoniyatlarini oshirish va ularni rivojlanish imkoniyatlariga ta’sir 
etadi. 
Ikkinchi aloxida jixatidan boʻlib, suvda tana ogirlik kuchini kamayishi 
hisoblanadi. Ya’ni dam tanasi massasi suvning koʻtarish kuchi bilan muallakdanib, 
tana massasi suvning koʻtarish kuchiga teng boʻladi. 
Suvda tananing yengillashuvi natijasida tayanch tizimi ortadi va odamning 
jismonan harakatini toʻfi rivojlantirish uchun imkon yaratadi. 

---

299 
Uchinchi aloxida jixati jismoiny mapvdar bajarayotganda tanashshg 
gorizontal holatda boʻlishi. 
Yuqorida aytib oʻtilgan suzishning oʻziga jixatlar bolalar va oʻemirlarning 
jismoiny rivojlanishiga ijobiy ta’sir koʻrsatadi. Suzish bilan shugʻullanishlar kuch, 
tezlik, chidamlilik, egiluvchanlik va chaqqoshshk. kabi jismoniy sifatlarini 
rivojlanishiga imkon yaratadk. Suzish yosh avlodni akliy va irodaviy tarbiyalashda 
' ahamiyatiga ega vositadir. Suzish mashgʻulotlari va musobaqalarini toʻgʻri tashkil 
qilish intizomlilik» tashkilotchilik, intiluvchanlik, irodalilik, quvnoklik, ishchanlik 
va toʻgʻri qaror qabul qiluvchanlik kabi sifatlarni tarbyyalashda ijobiy ta’sir qiladi. 
Suzishning sogʻlomlashtirishdagi ahamiyati ham kattadir. Suv badanni 
tozalash bilan birga teri nafas yoʻllarini ochadi va ichki organlar ish faoliyatlarini 
jadallashtiradi, Odam tanasi suvda boʻlganda nafas olish tezlashadi, qon tomiri 
tonusi oʻzgaradi. Organizmda mopdn almashinuvi ortadi, barcha organlar 
sistemalarining ish bajarish imkoni oshadi va birinchi gadda yurak - qon tomir 
sistemasi va nafas organlari sistemasi faoliyati -ijobiy tomonga oʻzgaradi. 
Suzish qaltirash va yoddan chiqarish kabi odatlarni bartaraf etish va oʻz 
kuchiga ishonch hosil qilishga oʻrgatish jixatlari bilan markaziy nerv sistemasiga 
ham ijobiy ta’sirini koʻrsatadi. Bular odam organizmida suvdagi jismoniy 
mashklarni davomi takrorlashlar oqibatida paydo boʻladi. Bundan tashqari suzish 
ba’zi kasachlanishlar oldini olish va davolashlarda qoʻyalaniladi. Keyingi vaqtlarda 
suzish davolovchi jismoiny tarbiyaning asosiy vositasi boʻlib qoldi. Suzish turli 
xast olish va zararli jaroxatlar asoratlarini davolashda ham foydalaniladi. Shu 
maqsadlar yoʻlida maxsus mashklar tizimlari ishlab chiqilgan. Suv haroratini tez-
tez oʻzgarib turishi bola organizmini chiniqishga va turli shamollash kasaliga 
qarshilik koʻrsatishni oshiradi. 
Odam organizmini chiniqtirish, uni har tomonlama garmonik rivojlantirish, 
uning harakat qobiliyati sifatlariii oshirish kabi salomatligini mustaxkamlashda 
zarurligi uchun ham suzish jismoniy mashqlar sifatida qoʻllaniladi. 
Mana shularni nazarda tutgan xolda suzish har tomonlama jismoniy 
rivojlantirishning asosiy vositalaridan deyilishi bejiz emas.