Олий ва ўрта махсус таҳлим вазирлиги ўзбекистон республикаси қишлоқ хжалиги вазирлиги

Қора суварак (Блатта Оииенталис З)
Қора суварак cапуқ суварак билан биргаликда Ўзбекистоннинг мой заводларида жуда кўп учрайди. Озиқ-овқатнинг кўплиги, ҳаво намлигининг баландлиги ва қулай ҳарорат бу зараркунанданинг ялпи кўпайиши ва тўпланишиучун қулай шароит бўлади. Сувараклар шунингдек пиво заводларида, нон заводларида ва одам уйида ҳам кўп тўпланиши мумкин.
Урғочи суварак имагосининг узунлиги 20—30 мм бўлиб, устки томони қора, ялтироқ, қорин ва оёқлари жигар ранг бўлади. Еркаги бирмунча кичкина 25 мм гача бўлади.



3- расм. Қора суварак:1— еркаги: 2— урғочиси.
Урғочининг танаси кенг-овал шаклда бўлса, еркагининг танаси узунчоқ-овал, жигар ранг, деярли қора тусли бўлади. Еркагининг икки жуфт юпқа терисимон қанотлари қорин қисмини батамом қопламайди, устки қанотлари остки қанотларни қисман ёпиб туради. Урғочиларининг қанотлари муртак холида бўлади. Қорин қисмининг учида серки ва графеликлари бор. Сувараклар қорин қисмининг 5—6 бўғинини остки томонида ташқарига очиладиган безлар бўлади, бу безлардан суваракларга хос булган бадбўй хид чиқиб туради (3-расм).
Ҳаёт кечириши. Вояга етган еркак ва урғочи сувараклар одатда апрелдан сентабр ойигача қўшилади, тахминан, бир ҳафтадан сўнг урғочиси қўшимча безларидан чиққан моддалардан хосил бўлган махсус капсул (оотека — махсус халтача) га 16 та тухумни икки қатор қилиб қўяди. Бу капсула завода тез қотади, бу еса урғочига капсулни қорин учида бемалол олиб юришга имконият беради. Битта урғочи қора суварак бутун ҳаётида шундай капсулалардан 8 тасини ҳосил қилиши мумкин (хаммасида, жами бўлиб, 128 донага қадар тухум бўлади). Икки-беш кундан сўнг урғочи суварак капсулини бирор берк, иссиқ жойга қолдириб кетади. Капсул ичига тухум қўйилганидан бир неча кун ўтгач, баoзан ноқулай шароитларда еса, бир неча ойдан сўнг, тухумдан личинкалар чиқади. Личинкалар 6 марта пўст ташлайди ва 4—9 ойдан сўнг вояга етади. Ноқулай шароитларда еса битта бўғинининг тараққиёти бир неча йилга чўзилиши ҳам мумкин. Сувараклар овқациз бир ойгача яшаши мумкин.