Олабўжи романдан катта хикоя

 
– Гапларида ҳақиқат бор албатта, – деди Ултон. – Лекин, 
кечирасизлар, мен бундай... нарсаларга панжа орасидан қараб 
ўрганганман. Чунки бундан муҳимроқ, парво қилса жуда арзийдиган 
муаммолар тўлиб ётипти! – У ҳозир қаерга бораётгани ва у ерда содир 
бўлган бир фожиа ёдига тушиб, тўлиқиб кетди. – Ана ўша Қизил 
мозорнинг мачити бўлганми? 
– Бўлган, – деди Ботир. – Биз кичкина эдик бузишганида. 
– Нимага бузишган? 
– “Жаҳолат маскани!” – кулди Баҳор. Кейин ғижиниб кетди. – 
Уйингга ўт тушкурлар... 
– Кимни кўзда тутаяпсан? – сўради Дунё. 
– Ҳарҳолда Бўтабой Сўпини эмас. 
Дунё дугонасига оғир-таҳдидли қараб қўйди. 
– У киши директор бўлишидан олдин бузишган, – деди Ултон. – 
Мени ёдимда: қари-қартанглар йиғлашган эди. Кейин уларни 

---

264 
милисалар ҳайдаб юборди... У, қандай фожиа! – Ултон кўзи қизариб 
аланглади. – Лекин ҳеч ким қаршилик қилмади... 
– Сиз-чи? – ўгирилмай сўради Дунё. 
– Мен? – Ултон синиқ жилмайди. – Ўшанда... “Шундай бўлиши 
керак”, деб ўйладим шекилли. – Кейин ўртаниб кетди. – Ўшанда биз, 
умуман, қарияларга паст назар билан қарардик: “Эскилик сарқити...” 
деб... 
Баҳор ҳаво етишмаётгандек чуқур нафас олди. 
– Жа-ҳо-лат маскани. 
Ултон унга бир чимирилди-да, кесатиб айтаётганини англаб, 
бирданига томоғи бўғилиб хирқиради: 
– Биласизларми, унинг пештоқида қандай ёзув бўлган? 
– Ёзув бўлган, – деди Ботир. 
– Қандай? 
– Айтинг-да, билсангиз, – зарда қилди Дунё. 
Баҳор Ултонга илтижо билан боқди. 
– Улуғбек мадрасасидаги ёзувни эшитгансизлар, – деди у, – Ўша: 
“Ҳар бир муслим ва муслима учун илм олмоқ фарздур”.