O ’z b e k is t o n r espu bl 1k a si o L iy va o ’rta m a X su s ta 'lim V a z ir L ic I

1. D eduktiv xulosa chiqarish;
2. Induktiv xulosa chiqarish;
3. A n alogiya bo’yicha xulosa chiqarish.
Inson fikrining umumiylikdan yakkalikka qarab borishi natijasida hosil bo’lgan 
yangi bilim 
deduktiv xulosa 
deb yuritiiadi.
Induktiv xulosa chiq arish d a 
fikr yakkalikdan umumiylikka qarab boradi. 
Alohida predmet va hodisalarning o ’xshash va farqli tomonlarini tahlil etish asosida 
analogiya b o ’yicha 
xulosa chiqariladi.
1. D eduktiv xulosa chiqarish.
Deduktiv xulosa chiqarish ikki usulda amalga oshiriladi:
1) bevosita deduktiv xulosa chiqarish;
2) bilvosita deduktiv xulosa chiqarish.
1 j B evosita d eduktiv xu losa chiqarish. 
Bir asosdan mantiqiy tahlil orqali yangi 
fikr (bilim) ni hosil qilish bevosita deduktiv xulosa chiqarish, deb yuritiiadi. Bunda 
ayrim mushohadalar qayta ishlanadi. Yangi fikr (bilim) ga asos bo’lgan mushohada 
xulosaning asosi, hosil bo’lgan yangi fikr - xulosa b o ’lib hisoblanadi.
Bevosita xulosa chiqarishda mantiq usullar yordamida amalga oshadi.
Bunday mantiqiy usullariga quyidagilar kiradi: 
a) 
almashtirish orqali xulosa
chiqarish
b) 
aylantirish orqali xulosa chiqarish v) predikatga qarama-qarshi
q o ’yish
g) 
mantiqiy k va d ra t.
a ) A lm ashtirish 
shunday mantiqiy usulki, bunda asos bo’lgan hukmning 
sub’ekti (S) xulosaning predikatiga (R), uning predikati (R) esa xulosaning sub’ekti 
(S) ra almashtiriladi. Bundan fikming mazmuni o ’zgarmay qoladi. Masalan: 
Guruhimizning ayrim talabalari (S) — a ’lochi (R). Demak, ayrim a ’lochilar (S) —
guruhimiz talabalari (R).
Almashtirish chiqarilgan xulosaning aniq bo’lishini ta ’minlaydi. Almashtirish 
natijasida umumiy tasdiq (A) mushohadadan ju z ’iy tasdiq (J) ni hosil qilish mumkin. 
Masalan: 
Respublikamizning 
barcha 
viloyatlari 
davlatga 
paxta 
topshirish 
shartnomaviy majburiyatlarim bajardilar. Demak, Toshkent viloyati ham davlatga 
paxta topshirish shartnomaviy majburiyatlarini bajardi. Berilgan xulosani quyidagi 
sxemaga solish mumkin:
Barcha S — R (A)
Demak, ayrim S — R (J)
Shuningdek, almashtirish natijasida umumiy inkor hukm (E)dan umumiy inkor 
hukm (E)ni, umumiy tasdiq hukm (A)dan umumiy tasdiq hukm (A)ni hosil qilish 
mumkin,