O ’z b e k is t o n r espu bl 1k a si o L iy va o ’rta m a X su s ta 'lim V a z ir L ic I

S illogizm
ak siom asi. 
Yuqoridagi 
fikrlardan 
ko’rinib turibdiki, 
ikki 
mushohada asosida sillogizm xulosasi hosil qilinadi. Shu o ’rinda qanday qilib ikki 
fikr, ikki asosdan yangi fikr — xulosa hosil qilish mumkin? - degan savol paydo 
bo’lishi tabiiy. M a’lumki, deduktsiya (ya’ni, fikming umumiylikdan yakkalikka 
qarab borishi) olamdagi narsa va hodisalar orasida mavjud bo’lgan oddiy aloqa va 
m unosabatlarga, asoslanadi. Bu aloqa va m unosabatlar ichida jin s va tur, umumiylik 
bilan yakkalik orasidagi m unosabatlar alohida o’rin tutadi. B iz o ’zimizni o ’rab olgan 
ob’ektiv olamni o ’rganar ekanmiz, undagi narsa va hodisalar umumiylikka egaligini; 
bu umumiylik alohida predm et va hodisalar tarzida namoyon bo’lishini ko’p bor 
kuzatganmiz va bunda umumga xos bo’lgan xususiyatlar alohidalikda ham namoyon 
bo’iishini anglaganmiz. Vaqt o ’tishi bilan umumiylik va yakkalik, jin s va tur 
orasidagi m unosabatlam ing ongim izda takror-takror aks etishi sillogizmning ichki 
qonuniyatini tushunishga imkon bergan. Sillogizmning mohiyatini ifodalaydigan bu 
qonuniyat mantiqda sillogizm aksiomasi deb yuritiiadi. Sillogizm aksiomasida 
buyum larga xos yakkalik, maxsuslik va umumiylik orasidagi munosabatlar 
ifodalanadi. Unga ko’ra, 
sin fg a , turk u m ga 
xos 
tasd iq lan gan yoki in k o r etilgan
belgi, xu su siyatlar shu tu rk u m ga kiruvchi har bir p red m etga, har bir hodisaga
xos b o ’lib hisoblanadi.
92

---

SiSiogizm aksiomasi deganda sillogizm xulosasining isbot, dalil talab 
qilmaydigan qoidasi nazarda tutiladi. 
Sillogizm aksiom asi uning term inlari 
R, M, 
S
orasidagi m u n osab atn i ifodalaydi. Bunda 
R 
tim um iylikni ifodalaydi, 
M