O. T. Alayiya, sh. Q, Q o d ir o V a. N. Q q d ir o V, sh. H. H a m r o q u lo V e. H. H a lilo y



Download 12,47 Mb.
Pdf ko'rish
bet77/242
Sana27.03.2023
Hajmi12,47 Mb.
#922030
1   ...   73   74   75   76   77   78   79   80   ...   242
Bog'liq
9df1158b73cf75933e31ab985e68c3b5 NORMAL FIZIOLOGIYA

M otor so h a n in g tushuvchi y o ‘llari.
M otor sohadagi piram idal 
hujayralam ing o ‘siqlaridan bir qismi 
kortikospinal
traktni hosil qiladi. 
Tushuvchi nerv tolalam ing ikkinchi qismi, asosan kollaterallari m otor 
sohadan p o ‘stloq ostidagi strukturalarga borib, ikki turli y o in i hosil 
qiladi. Ulardan b a’zilari m otor soha hujayralarini ta r g il tanaga, qizil 
yadroga, qora substansiyaga b o g iay d i. Varoliy k o ‘prigi orqali keladigan 
tushuvchi tolalar esa m otor sohani m iyacha bilan b o g ia b , 
ponto-
serebellyar traktni
hosil qiladi.
Katta yarim sharlar p o ‘stlog‘ining m otor sohasi shu y o ila r orqali 
markaziy nerv sistemasining pastroqdagi boiim lariga impulslar markaziy
157


nerv siste m asin in g p astro q d a g i b o iim la rig a , im p u lsla r yub o rib , 
organizmdagi harakat apparatining faoliyatini boshqaradi.
Katta yarim sharlar p o ‘stlog‘idagi m otor sohaning tushuv tolalaridan 
b ir qism i, B undan tashqari,, retikulyar form atsiya va gipotalam us 
h u ja y ra la rig a b e v o s ita b o ra d i, shu tu fa y li h a ra k a t s o h a sin in g
ta ’sirlanishiga javoban k o ‘pincha tom ir reaksiyalari kelib chiqadi.
Yarim sharlar p o ‘stlog ‘ining prem otor sohasi.
K atta yarim sharlar 
p o ‘stlog‘ining harakat (motor) sohasidan oldingi tom onda prem otor 
soha bor, bu soha Brodm an b o ‘yicha 6-va 8-m aydonlarni egallaydi. 
Premotor sohada ham piramidal hujayralar ju d a ko‘p. Bu hujayralarning 
o 'siq lari spinal neyronlarga ham , targ ‘il tanaga, dumli yadroga, qizil 
y a d ro g a , q o ra s u b s ta n s iy a g a v a sh u k a b ila r g a h a m b o ra d i. 
Q o‘zg ‘alishlar shu yerdan retikulo-spinal, tekto-spinal, rubro-spinal 
va vestibulo-spinal y o ila r orqali m iyaning oraliq va harakatlantiruvchi 
neyronlariga kiradi.
6-maydonning ayrim qismlariga elektr toki bilan ta ’sir etilganda bosh 
va ta n a t a ’sir etila y o tg a n y arim sharga q aram a-q arsh i to m o n g a 
harakatlanadi. Bu harakatlar koordinatsion xarakterda b o iib , muskullar 
tonusining o ‘zgarishi bilan dovom etadi. 6-maydon qismlaridan birining 
ta ’sirlanishiga javoban ovqat yutish harakatlari, nafas olishning keskin 
darajada d ‘zgarishi va chinqirish hodisalari kelib chiqadi.
O dam m iya p o ‘stlo g ‘inig prem otor sohasidagi kichik b o ia k la r 
neyroxirurgiya operatsiyalarida olib tashlansa, qo in in g nozik harakatlari 
saqlangani holda harakat k o ‘nikmalari buziladi.
Katta yarim sharlar p o ‘stlog‘idagi prem otor sohaning b a ’zi qismlari 
olib tashlansa, voyaga yetgan so g io m odamga xos b o im ag an reflekslar 
kelib chiqadi. M asalan,, miya p o ‘stlo g in in g prem otor sohasidan q o i
h a ra k a tla rin i b o sh q aru v c h i b o i a g i olib ta sh la n g a c h , z o ‘r berib 
changallash refleksi ro ‘y beradi: yengilgina tagtil ta ’sir (kaftga tegish) 
natijasida harakat kelib chiqadi. Bu harakat yangi tu g ilg a n bolalarda 
piram idal y o i funksional jih a td an yetilguncha o ‘tadigan davrdagi 
changallash refleksini eslatadi.
Voyaga yetmagan kishilar miya po ‘stlog‘ining m otor yoki premotor 
sohasida oyoq muskullarining vakilligi joylashgan soha olib tashlansa 
Babinskiy refleksi paydo b o ia d i.
Qo ‘shimcha motor.
Q o‘shimcha m otor soha katta yarim sharlarning 
medial sohasida b o iib , diametri 1-2 sm danoshm aydi. Gavdaning hamma 
qismidagi muskullar vakilligi shu sohada ekanligi uning turli qismlariga 
ta ’sir etib ko‘rib aniqlanadi.
158


Q o‘shimcha m otor sohaga ta ’sir etilganda tana holati o'zgaradi, ayni 
vaqtda oyoq va tananing ikki tom onlam a harakatlar! r o ‘y beradi. 
K o‘pincha shu sohaga stimul berilganda har xil vegetativ reaksiyalar 
kelib chiqadi - qorachiqlar kengligi o'zgaradi, yurak urish tezlashadi va 
hokazo. Q o‘shimcha m otor soha odam holatini boshqarishda yordamchi 
ahamiyat kasb etadi, deb faraz qilishadi (odam holatini motor va premotor 
sohalar boshqaradi).

Download 12,47 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   73   74   75   76   77   78   79   80   ...   242




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2025
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish