Novda shaklini turlicha o‘zgartiradigan o‘simlik organidir

Changlanish usullari
Entomofiliy. O‘simliklar chetdan hasharotlar yordamida changlansa entomofiliya (entomos - hasharot) deyiladi. Entomofil o‘simliklarning kosacha va tojbarglari och ranglarda va gullari yirik (Rafflesia arnoldii gulining diametri 1m, ko‘knoridoshlarning, lolalarning gullari) hidlari yaxshi bo‘ladi. Ba’zi o‘simliklarning gullari sassiq hid chiqaradi. Unday gullarning o‘ziga xos hasharotlari bo‘ladi.Ba’zi hasharotlar gulga niktar uchun emas, chang uchun keladi: masalan, na’matak o‘simligining changi tarkibida 15-30% gacha oqsil bo‘ladi, hasharotlar uchun to‘yimli ovqat hisoblanadi. Ba’zi hasharotlar (asalari, qovoq arilar) esa changlarni yemasdan, lichinkalari uchun uyalarining kataklariga to‘ldiradi.
Zoofiliy. Tropik regionlarda gullar turli xil umurtqali hayvonlar: qushlar, ko‘rshapalaklar bilan changlanadi. Bu hayvonlar gulning gulshiralari bilan ovqatlanadi. Bular qatoriga kolibrlar, Avstraliyadagi asal so‘ruvchilar, Afrikadagi niktarchilar misol bo‘ladi. Tropik mintaqalarda ba’zi o‘simliklar ko‘rshapalaklar bilan changlanadilar va ularni – xiropterofiliya deyiladi. Ko‘rshapalaklar uchun tunda guli ochiladigan ko‘p niktar ajratadigan yoqimsiz hidli, shilimshiq moddalar ishlab chiqaradigan ko‘p changi bo‘lgan, to‘pgulida guli mustahkam turadigan o‘simliklar kerak.
Gidrofiliy. Suvda botib o‘sadigan o‘simliklar yoki suv yuzasidan yuqoriga ko‘tarilib o‘sgan o‘simliklar uchun suv changlatuvchi vosita bo‘lib hisoblanadi. Masalan: shohbarg (Ceratophyllum), suv o‘ti (Zostera), nayada (Najas) va boshqalar. Bu o‘simliklarning changdonlarida endotetsiya yoki qisqarib ketgan yoki mutlaqo bo‘lmaydi. Changda qurib ketishdan saqlaydigan ekzina bo‘lmaydi. Changdonlari ipsimon, chuvalchangsimon shaklda bo‘lib, o‘simlikning changlanishini yengillashtiradi. Urug‘chi guli changchi gulidan pastda joylashgan o‘simliklarda, chang suvdan og‘ir bo‘lganligidan, sekin pastga tushganda tasodifan urug‘chi tumshug‘iga tushib, changlanish vujudga kelishi mumkin (Kanada ellodeyasi). Ba’zi suvda yashovchi o‘simliklarga changlanish suv bilan bog‘liq emas. Ularning boshoqsimon to‘pgullari suvdan yuqoriga ko‘tarilib, gullari shamol yordamida changlanadi.