No‘monxo‘jayev A. S. (guruh rahbari); Fattohov M

p
E

p
B

v

v

E

5 — Fizika, 3- qism
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

6 6
chiqadi. Agar to‘lqin yo‘lida birinchi yashikka nisbatan 90°
burchakka burilgan ikkinchi xuddi shunday yashik qo‘yilgan bo‘lsa,
bu yashik orqali tebranishlar o‘ta olmaydi (61- rasm). Òo‘lqin
butunlay yutiladi.
Qo‘shimcha adabiyotlar
Qo‘shimcha adabiyotlar
Qo‘shimcha adabiyotlar
Qo‘shimcha adabiyotlar
Qo‘shimcha adabiyotlar
[1] — 139—42- betlar,
[2] — 430—33- betlar,
[5] — 414—18- betlar.
Nazorat uchun savollar
Nazorat uchun savollar
Nazorat uchun savollar
Nazorat uchun savollar
Nazorat uchun savollar
1. Yorug‘likning qutblanish hodisasi qanday hodisa? Òabiiy va qutb-
langan nurlar qanday nurlar?
2. Bruster qonunini tushuntiring va uning formulasini yozing.
3. Malus qonunini tushuntiring va formulasini yozing.
Polaroidlar nima?
4. Yorug‘likning qutblanishi yorug‘likning qanday xossasini isbotlaydi?
Qutblanishning mexanik modelini tushuntiring.
5. Yorug‘likning qutblanishida nima uchun faqat elektr vektori haqida
gapiriladi?
14-
14-
14-
14-
14- ma’ruza
ma’ruza
ma’ruza
ma’ruza
ma’ruza
Yorug‘likning yutilishi. Buger
Yorug‘likning yutilishi. Buger
Yorug‘likning yutilishi. Buger
Yorug‘likning yutilishi. Buger
Yorug‘likning yutilishi. Buger —
—
—
—
— Lamberg qonuni.
Lamberg qonuni.
Lamberg qonuni.
Lamberg qonuni.
Lamberg qonuni.
Yorug‘lik dispersiyasi. Dispersiya spektri
Yorug‘lik dispersiyasi. Dispersiya spektri
Yorug‘lik dispersiyasi. Dispersiya spektri
Yorug‘lik dispersiyasi. Dispersiya spektri
Yorug‘lik dispersiyasi. Dispersiya spektri
Elektromagnit to‘lqin ma’lum energiyani o‘zi bilan birga olib
yuradi va biror muhit (modda)dan o‘tayotganda o‘z energiyasini
turli darajada yo‘qotadi. Agar modda metall bo‘lsa, energiya erkin
elektronlarga uzatiladi, ular o‘z navbatida, kristall panjara tugunida
joylashgan musbat ionlar bilan ta’sirlashib, bir qism energiyani
yo‘qotadi. Natijada metall qiziydi.
61- rasm.
61- rasm.
61- rasm.
61- rasm.
61- rasm.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

6 7
Faraz etaylik, yorug‘lik biror yutuvchi moddaga tushayotgan
bo‘lsin. Agar modda sirtiga tushayotgan yorug‘lik oqimi 
Ô
0
desak,
yorug‘lik modda ichida biror 
x masofani o‘tguncha yutiladi va
sochiladi (62- rasm).
Modda ichida
dx qatlam ajrataylik. Shu qatlamga mos keluvchi
yorug‘lik oqimi
dÔ = —kÔdx (14.1)
ifodadan aniqlanadi. Bu ifodada
k — nur energiyasining susayish
koeffitsiyenti deyiladi. 
k — koeffitsiyent haqiqiy yutilish va
sochilishni e’tiborga oluvchi koeffitsiyentlar yig‘indisiga teng. (14.2)
ifodada 
Ôdx qatlamga yetib kelgan yorug‘lik oqimini ko‘rsatsa,
tenglamaning o‘ng tomonidagi minus ishora yorug‘lik oqimi
kamayishini ko‘rsatadi. (14.2) ifodada o‘zgaruvchilarni bir tomonga
o‘tkazib, integrallash amalini bajarsak:
0
0
–
0
,
Ф
Ф
x
d
Ф
Ф
Ф
Ф
kdx





(14.2)
x qalinlikdan o‘tgan yorug‘lik intensivligini hisoblovchi ifodaga
kelamiz:
–
0
( )
kx
Ф
x
Ф
e

(14.3)
tenglama Buger — Lambert nomi bilan ataladi. (14.3) bog‘la-
nishning grafik ko‘rinishi 63- rasmda keltirilgan. (14.4) ifodadagi 
k
koeffitsiyent 
1
1
yoki
m
sm
o‘lchamlikka ega va yorug‘lik oqimining
chiziqli kamayish koeffitsiyenti
chiziqli kamayish koeffitsiyenti
chiziqli kamayish koeffitsiyenti
chiziqli kamayish koeffitsiyenti
chiziqli kamayish koeffitsiyenti deyiladi. Agar 
1
=