No‘monxo‘jayev A. S. (guruh rahbari); Fattohov M

W
t


(2.1)
Yorug‘lik manbalarining ko‘pchiligi yorug‘likni hamma
yo‘nalishlarda tarqatadi, shuning uchun to‘liq yorug‘lik oqimi
tushunchasi kiritiladi.
Barcha yo‘nalishlardagi nurlanish quvvati bilan o‘lchanadigan
Ô
0
yorug‘lik manbaning to‘liq 
yorug‘lik oqimi 
yorug‘lik oqimi 
yorug‘lik oqimi 
yorug‘lik oqimi 
yorug‘lik oqimi deyiladi.
Yorug‘lik manbaíini xarakterlash uchun fotometriyada
yorug‘lik kuchi
yorug‘lik kuchi
yorug‘lik kuchi
yorug‘lik kuchi
yorug‘lik kuchi deb ataluvchi kattalik qo‘llaniladi.
Q nuqtada turuvchi nuqtaviy yorug‘lik manbayining atrofida
markazi shu nuqtada bo‘lgan 
r radiusli shar chizamiz. Unda fikran
shunday shar sektori (uchi shar markazida bo‘lgan konus) qirqib
olaylikki, uning asosi shar sirtida 
Δ
S yuzni hosil qilsin. Bu konus
sirti bilan chegaralangan fazo 
fazoviy burchak 
fazoviy burchak 
fazoviy burchak 
fazoviy burchak 
fazoviy burchak 
ΔΩ
deb ataladi (6-
rasm) va u quyidagicha topiladi:
6- rasm.
6- rasm.
6- rasm.
6- rasm.
6- rasm.
2
.
S
r

 
(2.2)
Fazoviy burchak tayanib turgan shar
sirtining yuzi kattalik jihatidan shar radiu-
sining kvadratiga teng bo‘lsa, ya’ni 
Δ
S =
r
2
bo‘lsa, fazoviy burchak 1 ga teng bo‘ladi
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

1 2
va bu burchak 
steradian 
steradian 
steradian 
steradian 
steradian (sr) deb ataladi. Sharning to‘liq sirti S =
4
π
r 
2
bo‘lgani uchun nuqta atrofidagi butun fazoni qamrab oluvchi
Ω
to‘liq fazoviy burchak quyidagicha ifodalanadi:
2
2
2
4
4 sr.
S
r
r
r
 




(2.3)
Demak, nuqta atrofidagi to‘la fazoviy burchak 4
π
steradianga
teng bo‘lar ekan.
Yorug‘lik oqimining bu oqim tarqalayotgan fazoviy burchak
kattaligiga nisbati bilan o‘lchanadigan kattalikka manbaning
yorug‘lik kuchi 
yorug‘lik kuchi 
yorug‘lik kuchi 
yorug‘lik kuchi 
yorug‘lik kuchi deb ataladi:
.
I



(2.4)
Demak, yorug‘lik kuchi 1 steradian fazoviy burchak ichida
tarqaladigan yorug‘lik oqimi bilan o‘lchanadi.
Yorug‘lik jismga tushib, ularni yoritadi. Yorug‘likni baholash
uchun 
yoritilganlik
yoritilganlik
yoritilganlik
yoritilganlik
yoritilganlik deb ataladigan kattalik kiritilgan.
Yorug‘lik oqimining o‘zi tushayotgan sirt yuziga nisbati bilan
o‘lchanadigan kattalik 
yoritilganlik
yoritilganlik
yoritilganlik
yoritilganlik
yoritilganlik deyiladi.
Agar 
E — yoritilganlik, 
Δ
Ô — yorug‘lik oqimi, 
Δ
S —
yoritilayotgan sirt yuzi bo‘lsa, u holda ular orasidagi bog‘lanish
quyidagicha ifodalanadi:
.
S
E



(2.5)
Bundan, yorug‘lik oqimi sirt bo‘yicha bir tekis taqsimlanganda
yoritilganlik son qiymati jihatidan yuza birligiga tushayotgan
yorug‘lik oqimiga teng ekan.
Mehnat unumini orttirish va ko‘zning ko‘rish qobiliyatini
saqlash uchun ish joyining yaxshi yoritilgan bo‘lishi katta aha-
miyatga ega. Quyidagi jadvalda har xil ishlar uchun yoritilganlikni
turli mezonlari belgilangan.
k
il
n
a
g
li
t
i
r
o
y
n
a
g
l‘
o
b
r
u
r
a
z
n
u
h
c
u
h
s
i
q
‘
O
i
g
il
n
a
g
li
t
i
r
o
y
i
n
il
o
t
s
r
a
l
h
s
i
k
i
z
o
N
k
il
n
a
g
li
t
i
r
o
y
i
g
a
d
h
s
il
o
a
g
t
a
r
u
s
a
d
a
n
o
x
t
a
r
u
S
k
il
n
a
g
li
t
i
r
o
y
i
g
a
d
n
a
r
k
E
i
g
a
d
y
o
j
q
i
h
c
o
a
d
n
a
g
l‘
o
b
t
u
l
u
b
o
v
a
H
k
il
n
a
g
li
t
i
r
o
y
li
s
o
h
n
a
d
b
o
t
f
o
i
g
a
d
it
q
a
v
h
s
u
t
z
i
s
t
u
l
u
B
k
il
n
a
g
li
t
i
r
o
y
n
a
g
l
u
b
k
il
n
a
g
li
t
i
r
o
y
n
a
g
l‘
o
b
li
s
o
h
n
a
d
y
o
n
il
‘
o
T
k
l
0
5
—
0
3
k
l
0
0
2
—
0
0
1
q
it
r
o
n
a
d
n
u
a
v
k
l
0
0
0
0
1
k
l
0
8
—
0
2
q
it
r
o
n
a
d
n
u
a
v
k
l
0
0
0
0
1
k
l
0
0
0
0
0
1
k
l
2
,
0
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

1 3
Shu vaqtgacha biz nuqtaviy yorug‘lik manbalari haqida gapirdik.
Biroq ko‘p hollarda yorug‘lik manbalari biror o‘lchamga ega bo‘ladi,
ya’ni yoyilgan bo‘ladi. Bunday manbalarning shakli va o‘lchamlari
ko‘z bilan ko‘rib farq qilinadi.
Yoyilgan yorug‘lik manbalari uchun yorug‘lik kuchi yetarli
xarakteristika bo‘la olmaydi. Shuning uchun qo‘shimcha xarak-
teristikalar — yorqinlik va ravshanlik tushunchalari kiritiladi.
Yorug‘lik manbayining yuza birligidan barcha yo‘nalishlar
bo‘yicha nurlanayotgan yorug‘lik oqimiga son jihatdan teng bo‘lgan
kattalik 
yorqinlik
yorqinlik
yorqinlik
yorqinlik
yorqinlik deyiladi:
,