2 9
Qo‘shimcha
adabiyotlar
Qo‘shimcha adabiyotlar
Qo‘shimcha adabiyotlar
Qo‘shimcha adabiyotlar
Qo‘shimcha adabiyotlar
[2] — 122 — 30- betlar,
[3] — 103 — 11-betlar,
[5] — 344 — 49- betlar,
[7] — 613 — 19-betlar.
[8] — 402 — 04-betlar,
Nazorat uchun savollar
Nazorat uchun savollar
Nazorat uchun savollar
Nazorat uchun savollar
Nazorat uchun savollar
1. Yorug‘likning sinish qonunlarini ta’riflab bering.
2. Nisbiy va absolut sindirish ko‘rsatkichlarning fizik ma’nosi qanday?
3. Òo‘la ichki qaytish hodisasini tushuntiring.
4. Nurning yassi-parallel shaffof plastinka orqali o‘tish yo‘lini
chizib
bering.
5. Nurning og‘ish burchagini tushuntiring.
6-ma’ruza
6-ma’ruza
6-ma’ruza
6-ma’ruza
6-ma’ruza
Linzalar
Linzalar
Linzalar
Linzalar
Linzalar
Shu vaqtgacha biz yorug‘lik ikki muhitning tekis chegarasida
sinishini ko‘rib chiqdik. Amalda yorug‘lik nurining sferik sirtlarda
sinishidan keng ko‘lamda foydalaniladi. Ikkala tomoni sferik sirtlar
bilan chegaralangan shaffof jismlar
linzalar
linzalar
linzalar
linzalar
linzalar deb ataladi. Odatda,
linzalar shishadan qilinadi. Linza ikki qavariq sferik sirt bilan
chegaralangan bo‘lishi mumkin. Masalan, ikki yoqlama qavariq
linza (25-
a rasm). Qavariq sferik sirt va tekislik bilan chegaralangan
linza, masalan, yassi-qavariq linza (25-
b rasm), botiq-qavariq
linza (25-
d rasm). Ularning simvollari 25- e rasmda ko‘rsatilgan.
Bu linzalarning o‘rtasi chekkasiga nisbatan yo‘g‘onroq bo‘ladi va
ularning
hammasi
qavariq linzalar
qavariq linzalar
qavariq linzalar
qavariq linzalar
qavariq linzalar deb ataladi.
O‘rtalari chekkalariga nisbatan ingichka bo‘lgan linzalar
botiq
botiq
botiq
botiq
botiq
linzalar
linzalar
linzalar
linzalar
linzalar deb ataladi (26- a rasm — ikki tomonlama botiq, 26- b
rasm — yassi-botiq, 26-
d rasm — qavariq-botiq linzalar, 26- e
rasm — ularning chizmalardagi simvoli ko‘rsatilgan).
25- rasm.
25- rasm.
25- rasm.
25- rasm.
25- rasm.
26- rasm.
26- rasm.
26- rasm.
26- rasm.
26- rasm.
a
b
d
e
a
b
d
e
www.ziyouz.com kutubxonasi
3 0
Sferik
sirtlarning
S
1
va
S
2
markazlari orqali o‘tgan
MM
1
to‘g‘ri
chiziq
linzaning bosh optik o‘qi
linzaning bosh optik o‘qi
linzaning bosh optik o‘qi
linzaning bosh optik o‘qi
linzaning bosh optik o‘qi deyiladi (27- rasm). Biz faqat
O
1
O
2
qalinliklari linzani hosil qilgan sferik sirtlarning
R
1
va
R
2
egrilik radiuslariga
egrilik radiuslariga
egrilik radiuslariga
egrilik radiuslariga
egrilik radiuslariga nisbatan nazarga olmasa bo‘ladigan darajada
kichik bo‘lgan
yupqa
linzalarni
yupqa linzalarni
yupqa linzalarni
yupqa linzalarni
yupqa linzalarni ko‘rib chiqamiz. Linza juda yupqa
bo‘lganligi uchun ikkita
S
1
va
S
2
sferik segment uchlari, ya’ni linza
sirtlarining
O
1
va
O
2
uchlari
O nuqtada birlashgandek tuyuladi. Bu
O nuqta linzaning
optik markazi
linzaning optik markazi
linzaning optik markazi
linzaning optik markazi
linzaning optik markazi deb ataladi.
Linzaning optik markazi orqali o‘tuvchi har qanday to‘g‘ri
chiziq
linzaning qo‘shimcha optik o‘qi
linzaning qo‘shimcha optik o‘qi
linzaning qo‘shimcha optik o‘qi
linzaning qo‘shimcha optik o‘qi
linzaning qo‘shimcha optik o‘qi deyiladi. Linzani ko‘plab
prizmalarning yig‘indisi deb tasavvur qilish mumkin (28- rasm).
Bunda nurlarning qavariq linzada optik o‘qqa tomon, botiq linzada
esa optik o‘qdan og‘ishi ko‘rinib turibdi. Qavariq linzalar o‘ziga
tushayotgan parallel nurlar dastasini yig‘ib beradi. Shuning uchun
bunday linzalar
yig‘uvchi linzalar
yig‘uvchi linzalar
yig‘uvchi linzalar
yig‘uvchi linzalar
yig‘uvchi linzalar deb ataladi. Botiq linzalar esa
o‘ziga tushayotgan nurlarni har tomonga tarqatib yuboradi.
Shuning
uchun ularni
tarqatuvchi yoki sochuvchi linzalar
tarqatuvchi yoki sochuvchi linzalar
tarqatuvchi yoki sochuvchi linzalar
tarqatuvchi yoki sochuvchi linzalar
tarqatuvchi yoki sochuvchi linzalar deb ataladi.
Optik o‘qda yotgan biror
A nuqtadan bu o‘qqa kichik
α
burchak
ostida chiquvchi nurlarni linza yana optik o‘qda yotgan
A
1
nuqtaga
to‘playdi, bu
A
1
nuqta
A nuqtaning tasviri deb ataladi (29- rasm).
27- rasm.
27- rasm.
27- rasm.
27- rasm.
27- rasm.
M
N
O
R
1
M
1
C
1
S
2
O
2
S
1
O
1
C
2
R
2
N
1
28- rasm.
28- rasm.
28- rasm.
28- rasm.
28- rasm.
S
M
1
A
C
2
R
2
D
E R
1
B
K
A
1
C
1
29- rasm.
29- rasm.
29- rasm.
29- rasm.
29- rasm.
www.ziyouz.com kutubxonasi
3 1
AK nur yo‘lini ko‘rib chiqamiz. Linza
sirtlarida olingan K va N
nuqtalarga (ya’ni,
AK nurning linzaga tushish va undan chiqish
joylarida)
DB va BE urinma tekisliklar o‘tkazamiz va bu nuqtalarga
linzaning
R
1
va
R
2
egrilik radiuslarini o‘tkazamiz. Bunda
AKNA
1
nurni sindirish burchagi
θ
bo‘lgan yupqa prizmada
singan nur
singan nur
singan nur
singan nur
singan nur
deb qarash mumkin.
α
,
ϕ
,
γ
1
,
γ
2
burchaklarning kichikligi va linza
yupqa bo‘lganligi sababli quyidagi taxminiy tengliklarni yozish
mumkin:
1
2
1
2
1
1
1
1
1
2
2
2
;
;
,
;
,
;
.
Do'stlaringiz bilan baham: 
