Linzalarning fokus masofasini aniqlash Ishning maqsadi

Linzalarning fokus masofasini aniqlash
Ishning maqsadi: Linzalarni o’rganish, qavariq va botiq linzalarning fokus masofasini aniqlash usullarini o’rganish.
Kerakli asboblar: optik taglik, yig‘uvchi linzalar to‘plami, chizg‘ich, yorug‘lik manbai (buyum), ekran.
Qisqacha nazariy tushuncha
Linzalar barcha optik asboblarning asosiy qismi hisoblanadi. Linza deb ikki tomoni sferik sirt bilan chegaralangan shaffof moddaga aytiladi.
Linza optik asboblarning asosiy qismi bo`lib, ikkita sferik sirt bilan chegaralangan tiniq jismdir. Linzalar tashqi ko`rinishi jihatidan ikki yoqlama qavariq, tekis-qavariq, qavariq-botiq (1-a- rasm) yoki ikki yoqlama botiq, tekis-botiq, botiq-qavariq (1-b- rasm) turlarda bo`lib, nurlar yo`lini o`zgartirish uchun ishlatiladi.

1-a- rasm. 1-b- rasm.

Ikki tomoni qavariq linzani ko‘raylik (2-rasm). Uning egrilik radiuslari R₁ va R₂, egrilik markazlari O₁ va O₂ bo‘lsin. Linzaning chegaralovchi sferik sirtlarning markazlari orqali o‘tuvchi to‘g‘ri chiziq linzaning bosh optik o‘qi deyiladi.


2-rasm.

Linzaning o‘rta qismiga joylashgan O nuqtani uning optik markazi deyiladi. Optik markazdan o‘tgan barcha to‘g‘ri chiziqlar linzaning optik o‘qlari deyiladi.

3-rasm.
Optik markazdan bosh fokusgacha bo‘lgan masofa OF linzaning fokus masofasi deyiladi.
Linza moddasining sindirish ko’rsatkichi va linzaning egrilik radiuslari ma’lum bo’lgan hollarda linza uchun quyidagi formula o’rinli bo’ladi va mazkur formuladan foydalanib linzaning focus masofasini yoki unga teskari kattalik- optik kuchini aniqlqsh mumkin.
(1)

1/F = D - linzaning optik kuchi deyiladi va dioptriyada o‘lchanadi (Fokus masofasi 1 m bo‘lgan linzaning optik kuchi 1 dioptriya bo‘ladi).

Qavariq linzalarning bosh fokus masofasini an’anaviy usul bilan aniqlashni o’rganamiz.
Agar linza bilan buyum orasidagi masofani d, linza bilan tasvir orasidagi masofani bilan belgilasak (4-rasm), linzaning formulasi
(2)
_{bo’lib, fokus masofasi}
(3)
formuladan aniqlanadi.