No‘monxo‘jayev A. S. (guruh rahbari); Fattohov M

F
 
sm bo‘lgan lupalar ish-
latiladi. Lupaning kattalashtirishi taqriban 
0
d
F
K

dir. 
d
0
= 25 sm
bo‘lgani uchun, odatda, ishlatiladigan lupalarning kattalashtirishi
2,5 dan 25 gacha bo‘ladi.
Juda mayda buyumlarni ko‘rish uchun mikroskop ishlatiladi.
39- rasm.
39- rasm.
39- rasm.
39- rasm.
39- rasm.
A
′
F
B
′
B
1
A
1
B
A
A
′
Mikroskop yaqin joylashgan juda
mayda ob’ektlarni ko‘rishga mo‘ljal-
langan. Uni optik sistemasi 
O
1
obyektiv va 
O
2
okulardan iborat
bo‘lib, ularning optik o‘qlari bir
to‘g‘ri chiziqda yotadi (40-rasm).
Mikroskopning chiziili katta-
lashtirishi 
K buyumning ikkinchi
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

3 9
F
2
—obyektiv va okularning fokus masofalari. Amalda yorug‘lik
difraksiyasi sababli mikroskopning kattalashtirishi 2500—3000 dan
ortmaydi.
Òeleskop—osmon yoritkichlarini kuzatish uchun ishlatiladigan
astronomik asbobdir. Òeleskoplar 
refraktor
refraktor
refraktor
refraktor
refraktor va reflektorlarga
reflektorlarga
reflektorlarga
reflektorlarga
reflektorlarga
bo‘linadi; refraktor o‘rning kirish burchagi linzalar sistemasi
yordamida kattalashtiriladi, reflektorlarning asosiy qismi parabolik
ko‘zgudan iborat bo‘ladi.
Refraktorning optik sxemasi murakkab bo‘lib, bu sistema
buyumga (obyektga) qaratilgan uzun fokusli qavariq obyektiv va
ko‘zga yaqin qo‘yilgan qisqa fokusli okulardan iborat (41- rasm).
Bunday refraktor 
Kepler trubasi
Kepler trubasi
Kepler trubasi
Kepler trubasi
Kepler trubasi deb ataladi.Obyektivning vazi-
fasi yoritkichning haqiqiy tasvirini hosil qilishdir. Yoritkich
obyektivdan ancha uzoqda bo‘lsa, yoritkichning har qanday
nuqtasidan chiqayotgan nurlar amalda parallel bo‘ladi. Shuning
uchun yoritkichning haqiqiy, to‘nkarilgan va kichraygan tasviri
40- rasm.
40- rasm.
40- rasm.
40- rasm.
40- rasm.
A
′
B
′
F
2
B
A
B
′′
d
2
f
1
A
′′
l
f
2
=
L
0
F
1
d
1
A
′′
B
′′
tasviri 
H o‘lcha-
mining shu 
AB buyumning
h o‘lchamiga bo‘lgan nisbati
bilan o‘lchanib, u quyidagi
formula bilan aniqlanadi:
0
1
2
.
H
D
h
F
F
K




(8.1)
Bunda 
δ
— mikroskop
tubusining uzunligi, 
D
0
—
ko‘zning eng yaxshi ko‘rish
masofasi (
D
0
= sm),
F
1
va
41- rasm.
41- rasm.
41- rasm.
41- rasm.
41- rasm.
B
2
A
B
Ob
Ok
A
2
B
2
A
2
B
1
G
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

4 0
obyektivning fokal tekisligida yoki aniqrog‘i, unga juda yaqin yerda
hosil biladi.
Obyektiv 
A va B nuqtalardan kelayotgan nurlarni obyektivning
fokal tekisligida yotgan tegishli 
A
1
va 
B
1
nuqtalarga yig‘adi. Ana shu
yerda yoritkichning haqiqiy tasviri hosil bo‘ladi. Òeleskopda okular
shunday o‘rnatilganki, uning oldingi fokusi obyektivning keyingi
fokusi bilan ustma-ust tushadi. Demak, yoritkichning haqiqiy tasviri
okularning fokal tekisligida ham bo‘ladi. Okulardan chiqqan nurlar
dastasi o‘zaro 
γ
burchak hosil qiladi. Nurlar dastasi kuzatuvchining
ko‘ziga ana shu 
γ
burchak ostida tushadi. Òeleskopning kattalashtirishi
K quyidagicha bo‘ladi:
tg
,
tg