A.
O'zbekistonningnorezidentlardanolga njamibirlamchi daromadlarimiqdori =1+2+3
bevosita ishlab chiqarish uchun soliqlar;
bevositaishlabchiqarishuchunsubsid iyalar(-)
V.
O'zbekistonningnorezidentlargato'laganj amibirlamchidaromadlarimiqdori=4+5+6
Birlamchidaromadlarsaldosi = V-A
Schyot norezident nuqtai nazaridan tuzilgani sababli, schyotning ishlatilishi tarafida O'zbekiston rezident institutsion birlik (ichki iqtisodiyot sektor)larining norezidentlar (tashqi dunyo)dan birlamchi daromad sifatida olgan daromadlari qiymati qayd etiladi. Boshqacha qilib aytganda, norezident birliklarning O'zbekistonning rezident birliklariga birlamchi daromad sifatida bergan to'lovlari tushuniladi. Resurs tarafida esa, aksincha, ya'ni O'zbekiston uchun norezident bo'lgan institutsion birliklar (tashqi dunyo sektori)ga O'zbekiston rezident institutsion birlik (ichki iqtisodiyot sektor)lari tomonidan birlamchi daromad sifatida bergan daromadlari qiymati yoziladi. Quyida bu daromadlar tarkibi va mazmunini yoritishga harakat qilamiz.
Umuman aytgandamulk uchun dаrоmаd deganda, institutsion birliklarining o'ziga qarashli bo'lmagan mulklaridan o'z faoliyatlarida foydalanganliklari uchun to'lagan va o'zlariga qarashli bo'lgan mulklaridan boshqa institutsion birliklar foydalanganliklari uchun olgan daromadlari tushuniladi. Mulk uchun daromadlar foiz to'lovlari, dividendlar, sug'urta polisi egalarining mulk uchun daromadlari va renta ko'rinishlarida bo'lishi mumkin.
O'zbekiston rezident institutsion birliklarining norezidentlar (tashqi dunyo)dan olgan foiz, dividend, sug'urta polisi egalarining mulk uchun daromadlari va renta ko'rinishidagi daromadlari tashqi dunyo birlamchi daromadlar taqsimoti schyotining resurs tarafida qayd etiladi. Bu daromadlar qaysi ichki iqtisodiyot sektori olganiga qarab, mos ravishda birlamchi daromadlar taqsimoti schyotining resurs qismida qayd etiladi.
O'zbekiston rezident birliklarining norezidentlar (tashqi dunyo)ga bergan foiz, dividend, sug'urta polisi egalarining mulk uchun daromadlari va renta ko'rinishidagi daromadlari schyotning ishlatilishi tarafida qayd etiladi. Bu daromadlar qaysi ichki iqtisodiyot sektori tomonidan berilganiga qarab, mos ravishda birlamchi daromadlar taqsimoti schyotining ishlatilishi qismida qayd etiladi.
Shuni ta'kidlash lozimki, uy-joy va ishlab chiqarish maydonlari (joylari)ni ijaraga berganligi uchun olinadigan ijara haqi mulk uchun daromad sifatida talqin etilmaydi. Bunday hollarda, ijara haqi - xizmat uchun to'lov sifatida qaraladi. Bu
108
operatsiyalar rezident va norezident birliklar o'rtasida sodir bo'lgan bo'lsa, ular xizmatlar eksporti yoki importi sifatida qaraladi.
Mamlakatda ichki iqtisodiyot sektorlari bir-birlariga mulk uchun daromadni to'laganlari va olganlari uchun, umumiy to'langani olinganiga teng bo'lib, mamlakat ichida mulkdan olingan sof daromadlar yig'indisi nolga teng bo'ladi. Mamlakat rezident va norezident birliklarning olgan va bergan mulk uchun daromadlar saldosi - musbat ishorali bo'lsa mamlakatning tashqi dunyodan olgan (saldo manfiy bo'lsa tashqi dunyoga bergan) mulk uchun sof daromadi deb ataladi.
