Namangan muhandislik-qurilish instituti iqtisod kafedrasi milliy hisoblar tizimi

Tovаrlаr va хizmаtlаr yig'mа schyoti Ishlatilishi
Resurslar
4. Oraliq iste'mol	1 .Yalpi ishlab chiqarish (asosiy baholarda) -tovarlar; -xizmatlar
5.Pirovard iste'mol	2.Import
Yalpi jamg'arish Eksport	3.Mahsulot uchun sof soliqlar
Ishlatilgani hammasi (4+5+6+7)	Jami resurslar (1+2+3)

Agаrdа YAICH ko'rsatkichi ishlab chiqaruvchi baholarida hisoblangan bo'lsa schyotning tuzilish sxemasi quyidagicha bo'ladi: Ishlatilishi	Resurslar
4. Oraliq iste'mol	1. Yalpi ishlab chiqarish (ishlab chiqaruvchi baholarida) -tovarlar; -xizmatlar
5.Pirovard iste'mol	2. Import
Yalpi jamg'arish Eksport	3. Qo'shilgan qiymat solig'i va import uchun sof soliq (soliq-subsidiya)
Ishlatilganihammasi (4+5+6+7)	Jami resurslar (1+2+3)

Schyotning ko'rsatkichlari yordamida Yalpi ichki mahsulot ko'rsatkichini ikki xil usulda: iste'mol va ishlab chiqarish usullarida hisoblash mumkin. YAIM iste'mol usuli bilan quyidagicha hisoblanadi: YAIM = 5 + 6 + 7 - 2; Ishlab chiqarish usuli orqali esa quyidagicha aniqlanadi: YAIM = 1 - 4 + 3. Tovar va xizmatlar hisoblamasini foydalanish ko'rsatkichlari. O'zbekistonning tashqi dunyo tovarlar va xizmatlar schyotida ishlatiladigan tovarlar va xizmatlar tasnifi Jami eksport	Jami import
A. Tovarlar hammasi	A. Tovarlar hammasi
1. Paxta mahsulotlari	1. Mashina va uskunalar

102

shu jumladan: paxta tolasi paxta tolasidan tayyorlangan mahsulotlar boshqalar. Nomonetar oltin Oziq-ovqat mahsulotlari shu jumladan: mevalar sabzavotlar qayta ishlangan qishloq xo'jalik mahsulotlari boshqalar. Ximiya mahsulotlari shu jumladan: mineral o'g'itlar polietilin kimyoviy tolalar farmasevtika mahsulotlari boshqalar. Energetika va yoqilg'i mahsulotlari shu jumladan: tabiiy gaz benzin, kerosin qayta ishlanmagan neft' elektroenergiya boshqalar. Qora metal va undan tayyorlangan mahsulotlar Rangli metal va undan tayyorlangan mahsulotlar shu jumladan: mis mahsulotlari sink mahsulotlari alyumin mahsulotlari boshqalar

shu jumladan: mexanik uskunalar; elektr uskunular avtomobillar uchish apparatlari va uning qismlari traktorlar va uning qismlari teleradio apparatlari boshqalar. qora metal va undan tayyorlangan mahsulotlar shu jumladan: Tayyor mahsulotlar(TIFTR, 72 xos raqamga kiruvchi tovarlar)^26 qayta ishlanadigan mahsulotlar (TIFTR,73) mis mahsulotlari (TIFTR,74) Rangli metal va undan tayyorlangan mahsulotlar shu jumladan: mis mahsulotlari (TIFTR,74) alyumin mahsulotlari (TIFTR,76) boshqalar Ximiya mahsulotlari shu jumladan: mineral o'g'itlar polietilin kimyoviy tolalar farmasevtika mahsulotlari boshqalar. Oziq-ovqat mahsulotlari shu jumladan: shakar XVIII. bug'doy uni go'sht mahsulotlari boshqalar. Boshqa tovarlar(1-5ga kirmagan)

²⁶ Ushbu va keyingi bandlarda ham Tashqi iqtisodiy faoliyat statistikasida amalda bo'lgan Tashqi iqtisodiy faoliyat tovarlar ro'yxati (TIFTR)dagi ko'rsatilgan xos raqamga kiruvchi tovarlar nazarda tutilyapti.


103

Mashina va uskunalar shu jumladan: avtomobillar uchish apparatlari va uning qismlari traktorlar va uning qismlari teleradio apparatlari boshqalar. Boshqa tovarlar(1-8ga kirmagan)
V. Xizmatlar hammasi	V. Xizmatlar hammasi
Transport xizmatlari temir yo'l transporti xizmati; aviasiya transporti xizmati; avtomobil transporti xizmati; trubadan o'tkazish xizmati Sayyohlik(turiz m) Boshqa xizmatlar	Transport xizmatlari temir yo'l transporti xizmati aviasiya transporti xizmati XXIII. avtomobil transporti xizmati XXIV. trubadan o'tkazish xizmati Sayyohlik(turizm) Boshqa xizmatlar

11-MAVZU. TASHQI DUNYO SEKTORI HISOBLAMALARI Reja: Tovar va xizmatlar bilan tashqi operatsiyalar hisoblamasi va uning ko'rsatkichlari. Tashqi birlamchi daromadlar va joriy transfertlar hisoblamasi va uning ko'rsatkichlari. Sarmoya bilan operatsiyalar hisoblamasi va uning ko'rsatkichlari. Moliya hisoblamasi va uning ko'rsatkichlari. Tovar va xizmatlar bilan tashqi operatsiyalar hisoblamasi va uning ko'rsatkichlari. Tashqi dunyo tovarlar va xizmatlar schyotida rezident va norezident birliklar o'rtasidagi tovar va xizmatlar ayirboshlash operatsiyalari qayd etiladi. Schyotni tuzishdan ko'zlangan asosiy maqsad, mamlakat iqtisodiyotining chet el mamlakatlari bilan bo'lgan tovarlar va xizmatlar ayirboshlash natijasida mamlakatga kirib kelgan (yoki chiqib ketgan) resurslar ko'lamini bilishdan iborat. Schyotning umumiy tuzilish sxemasi quyidagicha: Tashqi dunyo tovarlar va xizmatlar schyoti XI. Ishlatilishi

Resurslar

A. Tovarlar va xizmatlar eksporti

V.Tovar va xizmatlar importi

104

shu jumladan:	shu jumladan:
-tovarlar	- tovarlar
-xizmatlar	- xizmatlar
S. Tovarlar va xizmatlar saldosi (S=V-A)

Schyotda operatsiyalar norezident nuqtai nazaridan qayd etiladi. Bunga ko'ra, cchyotning resurslar tarafida norezidentlarning rezidentlar (O'zbekiston)dan olgan iqtisodiy qiymatlari, ya'ni O'zbekistonning «tashqi dunyo»ga import qilgan tovarlar va xizmatlari miqdori yoziladi. Cchyotning ishlatilishi tarafida norezidentlarning rezidentlarga bergan iqtisodiy qiymatlari, ya'ni O'zbekistonning «tashqi dunyo»ga qilgan eksporti miqdori yoziladi. Yuqoridagi mulohazalardan kelib chiqqan holda O'zbekistonning tashqi dunyo tovarlar va xizmatlar schyotini quyidagi ko'rinishda yozish mumkin.