N. B. Dilmurodov

O‘rta nerv
– 
n. medianus
bo‘yinning ettinchi, sakkizinchi va ko‘krakning 
birinchi, ikkinchi nervlaridan hosil bo‘ladi. U oldingi oyoq nervlarining eng 
yo‘g‘oni va uzuni bo‘lib, oyoq barmoqlarigacha etib boradi. O‘rta nerv elka va 
o‘rta arteriyalar bilan yonma-yon o‘tadi. Tirsak bo‘g‘imidan bir oz pastroqda 
muskullarga tarmoqlanib, bilaguzukni bukuvchi, bilak va barmoqlarni bukuvchi 
umumiy chuqur muskullar va elka suyagiga boruvchi muskullar boshiga boradi. 
Keyin uning asosiy tomiri kaft suyagi ustida kaftning yuza nervi – 
nn.metacarpi 
volaris superficialis
ni hosil qiladi, uning davomi esa barmoqning orqa nervlari – 
nn.digitalis volaris
ni hosil qilib tugaydi.
Hayvonlardagi farq qiluvchi xususiyatlari. 
Cho‘chqada – o‘rta nerv kaftning 
ikkinchi, uchinchi barmoqlari nerviga aylanib, tirsak nerviga qo‘shiladi. 
Qoramolda – kaft ustida kaftning o‘rta qismi orqa nervi – 
n. metacarpus volaris 
medialis
ga aylanadi, bu esa tushoq suyagi ustki barmog‘ining orqa yuzasi o‘rta 
nerviga aylanadi, so‘ngra uchinchi, to‘rtinchi barmoqlarga tarmoqlanib tirsak 
nerviga qo‘shiladi. Qo‘yda – o‘rta nerv tirsak bo‘g‘imi ustida ikki boshli muskulga, 
ko‘krak muskuliga boradi va muskullarga to‘rtta mayda tarmoqcha hamda bilak 
suyagi orqasida yana oltita tarmoqcha beradi. Otda – o‘rta nerv kaftning yon va 
o‘rta qismi orqa yuza nervi – 
nn.metacarpi volares medialis et lateralis
ni, ular esa 
tushoq bo‘g‘imi yonida barmoqning orqa yuzasi nervi – 
n. digitalis volaris 
medialis et lateralis
ni hosil qiladi. 
Ko‘krak nervlari. 
Hayvonlarning ko‘krak umurtqasi qancha bo‘lsa, 
shuncha juft ko‘krak nervi bo‘ladi. Har qaysi nerv biriktiruvchi oq tarmog‘i – 
ramus communicans albus
bilan simpatik nerv o‘qiga qo‘shiladi. 
Simpatik nerv tomiridan 1-2 ta kulrang tarmoqcha – 
ramus communicans 
griseus
chiqadi. Ko‘krak nervlari ham yuqorigi va pastki tarmoqlarga bo‘linadi. 
Yuqorigi tarmog‘i umurtqa pog‘onasi muskullariga boradi, pastki tarmog‘idan 
qovurg‘alararo nerv – 
n.intercostalis
hosil bo‘lib, u qovurg‘alararo muskullarni 
harakatga keltiradi. Uning o‘rta tarmog‘i plevra oralig‘iga, to‘sh va qorin 
muskullariga tarqaladi. Yon tarmog‘i oldingi oyoqning tanaga biriktiruvchi 
muskullariga va terisiga tarqaladi.

---