|
“Koinot qachonlardir bir nuqtaning, bir zarraning portlashidan paydo boʼlgan deyiladi. Аgar shu fikr toʼgʼri boʼlsa, poetik soʼz yaʼni sheʼriyatning mohiyatida lohududga sochilib ketgan koinotni toʼplab, sidirib yana oʼsha nuqtaning ichiga sigʼdirish istagi yotadi”, - deydi Ramiz Ravshan. Va shoirning zimmasidagi qutlugʼ vazifa haqida gapirib: “har bir asl shoir tangrini oʼz ona tilida tasvirlaydi va haqiqiy shoir tangri diydorini tilab qushday qanot qoqa-qoqa oʼz tilining osmonini kengaytiradi”, - deydi. Qushning qanot qoqishidan ohang yaraladi, kuyga aylanadi, soʼzga aylanadi. Shu bepoyon osmon qushlarga va shoirlarga armugʼon qilindi, deya bejiz aytilmaydi.
Oʼz soʼzi bilan koʼrkli tilimizning pokiza osmonini kengaytirgan shoirlar koʼp. Oʼzbekning baxti ham shunda. Bugun bu tilda tarannum etib boʼlmaydigan tuygʼu yoxud tushunchaning oʼzi yoʼq. Turkiy tilni dagʼal va nazmga yaroqsiz deb bilganlarning haddini buyuk Navoiy 15-asrdayoq koʼrsatib qoʼygan. 20-asr avvalida oʼzbek tilida nasriy asar yozishning mushkulligini roʼkach qilganlarni Qodiriy va Choʼlpon nasrdagi betakror soʼz nazmi bilan hayratga solgan. Keyingi avlodlar ichida ham badiiy soʼzning meʼmorlari sanalmish katta shoirlar yetishib chiqdi. Demak, muqaddas silsila davom etmoqda va millat turguncha turadi.
Oʼtgan asrning soʼnggi choragida adabiyotimizning pokiza osmonida yoʼlchi yulduzdek porlagan shoir Muhammad Yusuf oʼzining sodda va samimiy soʼzi, oʼzigagina yarashadigan sheʼriyati bilan el nazariga tushdi. U oʼzining qisqagina umrida milliy sheʼriyat va zamonaviy qoʼshiqchilikni yuksaklarga koʼtarilishiga beminnat hissasini qoʼsha oldi. Shoir haqida Erkin Vohidov shunday yozgan edi: “Muhammad Yusufni xalqimiz sevib dilida saqlaydi, Vatan kuychisi, Istiqlol kuychisi deb ardoqlaydi, oʼzbek eliga ulugʼ mehr, sadoqat singib ketgan nazokatli, samimiyat toʼla sheʼrlarini qadrlaydi, qoʼshiq qilib aytadi. Uning sheʼriyatini chin maʼnoda qanotli sheʼriyat, yurt osmonida baland parvoz qiluvchi, yuraklarga qanot berguvchi sheʼriyat desa boʼladi.”
Vatanini kuylamagan, madh qilmagan shoir dunyoda boʼlmasa kerak. Muhammad Yusufgacha ham undan keyin ham qoʼliga qalam tutgan shoir borki, ona Vatanni ulugʼlab sheʼrlar yozdi. Bu gʼoyat tabiiy hol. Muhammad Yusuf Vatanni qandaydir balandparvoz, sheʼrdan sheʼrga oʼtib yuruvchi jimjimador soʼzlar bilan emas, sodda, begidir va magʼzi toʼq soʼzlar bilan tasvirlaydi. Uning sheʼrlaridagi Vatanni tasavvur qilish oson va huzurli; qaysidir jihati bilan singlingizga, qaysidir jihati bilan onangizga yo otangizga oʼxshab ketadi. Vatanning andozasini ulardan olasiz, Vatanning sarhadlarini ularga boʼlgan mehru muhabbatingiz bilan belgilaysiz. Uning “Izhori dil” sheʼridagi satrlarga eʼtibor bering-a:
Koʼhna tolbeshikdan
Boshlangan olam,
Senga iddaolar
Qilmay sevaman.
Bir kuni singlim, deb,
Bir kuni onam –
Vatan,
Kimligingni
Bilmay sevaman!..
Vatan haqida bundan-da samimiy yozib boʼlarmikan? Shuning uchun ham uning sheʼrlarini oʼqigan sari, Vatanga, tugʼilib oʼsgan yurtga muhabbatingiz ortaveradi.
Buyuk bastakorlarning muqaddas maqsadi musiqada ilohiy ovozga, sasga, tovushga eng yaqin ohangni topish va tinglovchiga jannatiy ovozni, behishtiy sadolarni tuydirishdan iborat boʼladi. Olimlar esa insoniyatni oʼylatadigan savollarga aniq javob topish peshida aziyat chekadi. Shoirlar esa millatning vijdoni, milliy qadriyatlarning muhofizi, his-tuygʼularning koʼzgusi hisoblanadi.
Muhammad Yusuf tilimizning jonkuyar himoyachisi edi. Bu bejiz emas, u har bir soʼzni Vatan deb bilar, Vatanni asrashni milliy tildan boshlash kerakligini sheʼrlarida koʼp taʼkidlar edi.
Sen boʼlmasang nima bizga silliq sheʼrlar,
Bu dunyoda tili yoʼqda, dil yoʼq derlar.
Bahoing-ku berib ketgan Аlisherlar,
Yuragimning toʼridagi soʼlmas gulim,
Ona tilim, kechir meni, ona tilim.
Inson ona allasi bilan qulogʼiga quyilgan tildagina taraddudsiz soʼzlay oladi, kayfiyatini, his-tuygʼularini bexato ifoda qiladi, dilidagini emin-erkin, bor boʼyicha toʼka oladi. Shu maʼnoda shoirlar millat ruhiyatidagi evrilishlarning, ijobiy va salbiy oʼzgarishlarning barometrlari hisoblanadi.
Qanday alam otimizni qoʼysa yovlar,
Margʼilonlar qaerdayu Gorchakovlar?..
Bizni azal bukolmagan bu sinovlar,
Do'stlaringiz bilan baham: |
