N. B. Dilmurodov

Yurakning tuzilishi 
Darsning maqsadi:
qon aylanish tizimini anatomik tarkibi, qon aylanish 
doirasi, yurak va yurak kuylakchasini tuzilishi, yurakni klapan apparati, yurak 
topografiyasi, yurakni qishloq xo‘jalik hayvonlaridagi farq qiluvchi xususiyatlarini 
o‘rganish. 
Ko‘rgazmali materiallar: 
rasm, ho‘l va quruq preparatlar. 
Yurak-qon tomirlar tizimini o‘rganadigan bo‘limga angiologiya – 
angiologia 
deyiladi. Bu tizim butun hayotiy muhim organlar, to‘qimalar hamda ularning hayot 
faoliyatini zarur oziq moddalar, kislorod, gormon, vitamin hamda kerakli issiqlik 
bilan ta’minlaydi. Shuning bilan bir qatorda organ, to‘qima va ho‘jayralardan 
moddalar almashinuvi natijasida hosil bo‘lgan ortiqcha, keraksiz va zaharli 

---

(karbonat angidrid gazi, har xil zararli tuzlar, ortiqcha suv, issiqlik va boshq.) 
moddalarni chiqarish uchun xizmat qiladi. Bu murakkab jarayon suyuq to‘qima 
bo‘lishi uchun va limfa suyuqligining yopiq qon aylanish nayi – qon tomirlari va 
limfa tomirlari orqali amalga oshiriladi. Qon va limfa suyuqligi plazma va shakli 
elementlaridan tashkil topgan. 
Qon aylanish tomirlari orqali harakat qiladi, limfa esa atrofdan markazga 
limfa sistemasining tomirlari orqali yig‘ilib keladi. Qon tomirlar sistemasiga yurak, 
qon tomirlari – arteriya, vena, kapillyarlar kiradi. 
Limfa tizimiga esa limfa kapillyarlari, limfa tomirlari, limfa yo‘llari va limfa 
tugunlari kiradi. Qonning shaklli elimentlari (eritrotsit, leykotsit, trombotsitlar), 
hamda qon hosil qiluvchi organlar – limfa tugunlari, qizil ilik, taloq (embrion 
davrida jigar va timus) kiradi. 
Yurak kuylakchasi, yurakning tuzilishi. 
Yurak kuylakchasi mustahkam 
biriktiruvchi to‘qimadan tashkil topgan xaltacha shaklida bo‘lib, bu xaltacha ichida 
yurak joylashadi. U yurakdan chiqayotgan qon tomirlarga mustahkam birlashib 
turadi.