N. B. Dilmurodov

 
 
Jinsiy azoning bosh qismi 
A-buqa, B-taka, V-qo‘chqorlarning jinsiy azosi. 1-jinsiy a’zo boshidagi siydik-
jinsiy kanal o‘simtasi. 2-boshning bo‘yini. 3-boshning qalpog‘i. 4-chap yuzasidagi 
do‘nglik. 5-boshning aylanasi. 6-teri xaltasi. 
Preputsiya
– 
praeputium
teri burmasi bo‘lib, parietal va visseral varaqlardan 
tuzilgan. Preputsiya buqalarda uzun (35 – 40 sm) va tor (3 sm gacha). Preputsiya 
teshigi kindikdan 4 – 5 sm orqada joylashadi. U tashqi tomondan uzun junlar bilan 
o‘ralgan. Preputsiyaning parietal varaqchasi ko‘p qavatli yassi epiteliy bilan 
qoplangan va unda naysimon bezchalar bo‘ladi; visseral varaqchasi pushti rangda, 
bezchalar bo‘lmaydi. Limfa tugunchalari preputsiyaning orqa qismida joylashadi. 
Buqalar preputsiyasida uning oldingi qismini old va orqa tomonga tortuvchi ikkita 
juft – oldingi va orqa muskullar bo‘ladi. Preputsiyaning oldingi muskullari – 
mm.praeputiales craniales
qorinni teri osti muskulidan boshlanadi va preputsiya 
teshigining yaqiniga birikadi. Ular preputsiyani oldinga tortadi. Preputsiyaning 
orqa muskullari – 
mm.praeputiales caudales
chotdan boshlanadi preputsiya 
xaltachasining oldingi qismigacha cho‘ziladi. Ular preputsiyani orqaga tortadi.

---

Hayvonlardagi farq qiluvchi xususiyatlari.
Ayg‘irda – tashqi va ichki 
preputsiya farqlanib, ularning har biri yuza va chuqur varaqlardan tashkil topgan 
hamda tashqi va ichki teshiklari bo‘ladi.
Tashqi preputsiyaning chuqur varaqchasida hamda ichki preputsiyaning 
yuza varaqchasida ter va yog‘ bezlari mavjud. Ichki preputsiyaning chuqur 
varaqchasi jinsiy a’zoning yuzasiga chiqib, uning oldingi qismini qoplaydi. Ichki 
preputsiya ereksiya vaqtida yoyiladi va tashqi tomonga harakatlanadi va jinsiy 
a’zoning chiqib turgan qismini qoplaydi. 
Cho‘chqada – preputsiya tor teshigi bilan ochilib, uning atrofida qattiq jun 
o‘sgan; preputsiya bo‘shlig‘i juda uzun; u aylana burma orqali tor orqa va keng 
oldingi qismlarga bo‘lingan; preputsiyaning ichki parietal va visseral 
varaqchalarini orqa qismi va tubida limfa tugunchalari tarqalgan; preputsiya xaltasi 
oldingi qismining yuqorigi devori yumaloq teshigi bilan ko‘r xaltaga – preputsiya 
divertikulasi – 
diverticulum praeputiale
ga boradi; preputsiyaning oldingi 
muskullari yaxshi taraqqiylashmagan.
Itda – preputsiya jinsiy a’zoning oldingi qismida kovak teri yopqichni 
shakllantiradi. Preputsiyaning tashqi varag‘i oddiy teri qoplamasi hisoblanadi; 
ichki varaqchasi nafis, pushti rangda, bezchalar bo‘lmaydi va ko‘p miqdordagi 
limfa tugunchalari saqlaydi. 
NAZORAT UCHUN TOPSHIRIQ VA SAVOLLAR 
- urug‘don tizmachasining tuzilishini ayting. 
- urug‘ yo‘lini tuzilishini ayting. 
- qo‘shimcha jinsiy bezlar qaysi bezlar kiradi va ularning topografiyasi? 
- siydik – jinsiy kanalining tuzilishini ayting. 
- jinsiy a’zoning anatomik tuzilishini ayting. 
- erkaklik jinsiy a’zolarning rasmini chizib, lotincha lug‘at tuzing.