Mustaqil ish Fargʻona davlat universiteti Zootexniya fakulteti

Mollyuskalar (Mollusca) — umurtqasiz hayvonlar tipi. Gavdasi, odatda, bosh, tana va oyoq boʻlimlaridan iborat (ikki pallalilardan tashkari). Tanasi mantiya deb ataladigan teri burmasi bilan oʻralgan. Mantiya bilan tanasi oraligʻida mantiya boʻshligʻi boʻladi. Bu boʻshlikda jabralar va boshqa organlar joylashgan. Ayirish, orka chiqaruv va jinsiy teshiklar ham mantiya boʻshligʻiga ochiladi. Mantiya tananing orqa tomonida chigʻanoq hosil qiladi. Chigʻanoq tanani himoya qilib turadi. Harakat organi tananing qorin tomonidan hosil boʻladigan yassi yoki ponasimon yagona oyoqdan iborat. Ikkilamchi tana boʻshligʻi gʻovak biriktiruvchi toʻqima bilan toʻlgan; selom va uning qoldigʻi yurakoldi xaltasi (perikardiy)ni va jinsiy bezlar atrofidagi boʻshliqni hosil qiladi. Qon aylanish sistemasi tutashmagan; qon tomirlardan. hamda tana boʻshligʻi qoldikdari— lakunlar va sinuslar orqali oqib oʻtadi.

• Togʻayli baliqlar (Chondrichthyes) — umurtqalilar sinfi. Uz. 6 sm dan 20 m gacha. Skeleti togʻay, terisi plakoid tangachalar bilan qogatangan yoki tangachalar boʻlmaydi. Jabra yoriqlari 5—7, baʼzan 4 juft, tashqariga ochiladi: jabra qopqoqlari boʻlmaydi. Suzgich pufagi yoʻq. Ichagida spiral klapan, yuragida arterial konus bor. Anal va siydik chiqarish teshigi qorin suzgichlari asosida. Ichki urugʻlanadi. Kopulyativ organlari juft, qorin suzgichlardan hosil boʻladi. Tirik tugʻadi, tuxumdan tirik tugʻadi yoki uvildiriq tashlaydi. Tana suyuqligi tashqi muhitga nisbatan gipertonik. Chuchuk suvlarda Togʻayli baliqlarning qon bosimi pasayib ketib, tezda halok boʻladi. Chuchuk suv Togʻayli baliqlari yuqori osmotik bosimni saqlash uchun juda koʻp siydik ajratib chiqaradi.
• Togʻayli baliqlar plastinka jabralilar va yaxlit boshlilar kenja sinflariga boʻlinadi. 650 ga yaqin turi bor. Dengizlarda, bir necha turi chuchuk suvlarda yashaydi. Akulalar va skatlar katta turkumlari turlari keng tarqalgan; deyarli barcha dengizlarda uchraydi.

• Baliqlar hali paydo bo‘lmagan qadim zamonlarda hayot faqat suvda mavjud bo‘lgan, xolos. O‘sha davrda dengizlar ostida turli xil trilobitlar, molluskalar, bulutlar va chuvalchanglar kabi suv jonivorlari yashagan, quruqlikda esa hayotdan hech qanday asar yo‘q edi. Baliqlar — umurtqalilar kenja tipining jag‘li bosh skeletlilariga mansub katta sinfi. Zamonaviy va qirilib ketgan baliqlarning barcha turi 25000 tacha. O‘rta Osiyoda 110 tacha turi uchraydi. Baliq dastlab, silur davrida chuchuk suvlarda paydo bo‘lib, keyinchalik dengizlarga tarqalgan. Baliqni ikkita mustaqil sinfga: 1) akulasimonlar (plastinka jabralilar); 2) shu’la qanotlilar sinfiga ajratish mumkin.

•