Mundarija kirish 3 1-bob. Valyuta munosabatlari va kurs siyosatining nazariy asoslari 5

MUNDARIJA

KIRISH 3
1-BOB. VALYUTA MUNOSABATLARI VA KURS SIYOSATINING NAZARIY ASOSLARI 5
1.1. Valyuta kursi shakllanishining nazariy asoslari 5
1.2. Valyuta operatsiyalarida almashuv kursi turlari 11
1.3. Valyuta barqarorligini ta’minlashda kurs siyosatidan foydalanishning xorij tajribasi 16
2-BOB. VALYUTA KURSIGA TA’SIR QILUVCHI OMILLAR TAHLILI 23
2.1 Milliy valyuta – so’mning almashuv kursi dinamikasi va unga ta’sir qiluvchi omillar tahlili 23
2.2. O‘zbekiston Respublikasi valyuta bozorining joriy holati tahlili 36
3-BOB. MILLIY VALYUTA ALMASHUV KURSI BARQARORLIGINI TA’MINLASHNING ASOSIY YO’LLARI 49
3.1. Milliy valyuta almashuv kursini barqarorlashtirish bilan bog’liq bo’lgan muammolarning mohiyati 49
3.2. Milliy valyuta almashuv kursini barqarorligini ta’minlashning ustuvor yo’nalishlari 56
XULOSA 65
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YXATI 68

KIRISH

Mavzuning dolzarbligi. Mamlakatimizning eksport salohiyatini yuksaltirish uchun yangi texnika va yuqori texnologiyalarni ishlab chiqarish jarayoniga jalb etish hisobidan tashqi savdo munosabatlari barqaror rivojlantirishga erishiladi. Ayni paytda milliy valyuta kursining barqarorligini va baholar masshtabiga mos keladigan darajasini ta’minlash mamlakatning xalqaro savdo munosabatlarini rivojlashtirishning zaruriy sharti hisoblanadi.
So‘nggi yillarda valyuta siyosati va tashqi savdo faoliyati sohasini takomillashtirish bo‘yisha ko‘rilgan shora-tadbirlar mamlakatimiz iqtisodiyotiga xorijiy investitsiyalarni jalb qilish, eksport salohiyatini oshirish, zamonaviy, eksportga yo‘naltirilgan ishlab shiqarishlarni hamda kishik biznes va xususiy tadbirkorlik sub’ektlarini barqaror rivojlantirishga xizmat qildi.
Shu bilan birga, valyuta muomalasi sohasining haddan ziyod ma’muriy tartibga solinishi alohida tarmoqlar va xo‘jalik yurituvshi sub’ektlar ushun imtiyoz va preferensiyalarning asossiz ravishda kam samarali bo‘lgan tizimini shakllantirdi, biznes yuritishda teng bo‘lmagan shart-sharoitlarning vujudga kelishi va raqobatning bozor tamoyillari buzilishiga olib keldi, xorijiy investitsiyalarni jalb qilishda, tovarlar va xizmatlar eksporti samaradorligini pasaytiruvshi omilga aylandi¹.
Valyuta siyosati doirasida yuzaga kelgan bu kabi nomutanosibliklar sohani liberallashtirish zaruratini keltirib shiqardi. Zero, valyuta siyosati makroiqtisodiy ko‘rsatkishlar barqarorligini ta’minlashi barobarida mamlakatda qulay ishbilarmonlik muhitini shakllantirishda ham muhim indikator hisoblanadi. Bu borada, O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev quyidagilarni ta’kidlab o‘tdi: “Valyuta siyosati biznes va iqtisodiyotni rivojlantirish manfaatlariga to‘liq xizmat qilishi, investitsiya faoliyatiga ijobiy turtki berishi lozim”².
Bugungi kunda valyuta siyosatini liberallashtirish bo‘yisha amalga oshirilayotgan islohotlar sharoitida sohadagi mavjud muammolarni yeshimiga qaratilgan ilmiy asoslangan taklif va tavsiyalar hamda xulosalarni o‘z ishiga olgan tadqiqotlarning olib borilishi muhim sanaladi. Bu esa, kurs ishi mavzusining dolzarbligini belgilab beradi.
Darhaqiqat, respublikamizda milliy valyuta kursining barqarorligini ta’minlashga qaratilgan ilmiy taklif va amaliy tavsiyalar ishlab chiqilishi ushbu mavzuning tadqiq qilish zaruriyatini belgilaydi.