Moliyaviy va boshqaruv hisobi

Sof qiymat usuli bo’yicha.

1. 
   Sotib olishni aks ettirish (mamlakat valyutasida): Debet: 0420-«Tovar belgisi» schyoti -300000 so’m. Kredit: 5110-«Hisob-kitob» schyoti-300000 so’m.
   
2. 
   Grant olishni aks ettirish:
   

Debet: 5110-«Hisob-kitob»schyoti-120000 so’m. Kredit: 8810-«Grantlar» schyoti –120000 .
v) Ґizmat qilish muddatlari mobaynida har yilning oxirida amortizatsiya xarajatlarini aks ettirish:
Debet: 2000, 2300, 2500, 9400-«Xarajatlarni hisobga oluvchi» syotlar -18000 so’m.
Kredit: 0520-«Tovar belgilarining amortizatsiyasi» schyoti-18000 so’m.

2. 
   Muddatini uzaytirish usuli.
   

1. 
   Sotib olishni aks ettirish:
   

Debet: 0420 –«Tovar belgisi» schyoti -300000 so’m. Kredit: 5110-«Hisob-kitob» schyoti-300000 so’m.

2. 
   Grant olishni aks ettirish:
   

Debet: 5110-«Hisob-kitob» schyoti-120000 so’m.
Kredit: 8810-«Grantlar» schyoti –120000

v) Ґizmat qilish muddatlarida amortizatsiya xarajatlarini aks ettirish:

Debet: 2000, 2300, 2500, 9400-«Xarajatlarni hisobga oluvchi schyotlar» -30000 so’m. (1/10*300000).
Kredit: 0520-«Tovar belgisining amortizatsiyasi» schyoti-30000 so’m. Debet: 8810 “Grantlar” schyoti –12000 so’m. (1/10*120000).
Kredit: 2000, 2300, 2500, 9400-«Xarajatlarni hisobga oluvchi» schyotlar-12000 so’m.
Ikkala usulning qo’llanilishi korxonalar daromadlarga bir hilda ta’sir qiladi. Farq esa buxgalteriya balansida bo’lib, muddatini uzaytirish usulini qo’llaganda nomoddiy aktivlar (bizning misolda tovar belgisiga guvohnoma)ning umumiy qiymati amortizatsiyalanmagan konpensatsiya summasiga kamaytirilgan holda aks ettiriladi. Sof qiymat usulida esa, nomoddiy aktivlarning sof qiymati aks ettiriladi.
Harid qilib olinayotgan nomoddiy aktivlarning dastlabki qiymati ham soliq solinadigan bazaga ta’sir etish mumkin. Bunda olinayotgan nomoddiy aktivning bozor qiymati bilan balansdagi qoldiq qiymatlari olinadi. Nomoddiy aktivlarning sotib olish yoki tekinga olinayotgandagi qiymati balansdagi qoldiq qiymatidan ortiq yoki kam bo’lishi mumkin.
«Davlat subsidiyalarining hisobi va davlat yordami bo’yicha ko’rsatiladigan ma’lumotlar» 10-sonli buxgalteriya hisobining milliy standartida nomoddiy aktivlar bilan bog’liq subsidiyalarni odatda daromad sifatida tan olinishi ta’kidlangan.⁶
Aktivlarga kiritiladigan davlat subsidiyalari, shu jumladan nolikvid subsidiyalar maqsadli tushumlar deb aks ettiriladi va shu aktivning foydali xizmat muddati davomida daromad sifatida muntazam asosida e’tirof etiladi. Davlat subsidiyasi nomoddiy aktivlarning balans qiymatini kamaytiradi va hisoblanadigan amortizatsiyani qiqartirish yo’li bilan uning foydali hizmat qilish muddati davrlarida moliyaviy natijalar to’g’risidagi hisobotlarda aks ettirilib borilishi lozim.
Korxona faoliyatida nomoddiy aktivlarning bir necha turini umumiy tarzda xarid qilib olish mumkin. Chunki ko’p holatlarda bu aktivlar to’plamining bahosi ularning alohida sotib olish bahosidan kamroq bo’lishi, o’z navbatida bu xaridorlar e’tiborini





⁶ “Davlat subsidiyalarining hisobi va davlat yordami bo’yicha ko’rsatiladigan ma’lumot”.(BXMS-10) O’zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi, 1998 yil, 19-oktyabr,52-son
jalb etish maqsadida amalga oshiriladi. Boshqa holatlarda nomoddiy aktivlar ilova ko’rinishida xarid qilinadi, ya’ni firma bahosi (gudvill) qiymatiga kadrlar malakasi va tashkiliy xarajatlar qo’shib sotib olinadi. Guruhli yoki umumiy summaga sotib olish usuli deb ataladigan sotib olishning ushbu turi umumiy qiymatini sotib olingan bir necha hil nomoddiy aktivlar bo’yicha taqsimlash muammosini keltirib chiqaradi. Bunday aktivlarni alohida identifikatsiyalanishi mumkin emas, aksincha ularning qiymati korxonaning boshqa aktivlari bilan o’zaro aloqadorlik tufayli oshadi. Umumiy qilingan xarajatlarni taqsimlashda har bir nomoddiy aktivlarni alohida ob’ekt sifatida bo’lib olish zarur. Chunki, har bir ob’ekt uchun xarajatlarni aniqlab olish, kelgusida amortizatsiya uchun asos bo’ladi.
Yangi schyotlar rejasiga muvofiq nomoddiy aktivlarni buxgalteriyada hisobga olish tartibi quyidagi mazmunga ega;

1. 
   Shartnomaga asosan kompyuter dasturiga ega bo’lish. Kelishilgan narxi- 1000000 so’m (QQS bilan birga):
   

1.