Moliyaviy va boshqaruv hisobi

Royalti bo’yicha to’lanadigan summalarning hisoblanishi: Debet: 9430 «Boshqa operatsion xarajatlar»schyoti-10000 s Kredit:6930 «Royalti bo’yicha qarzlar»schyoti-10000 s.






⁷ O’zbekiston Respublikasi Adliya vazirligining 471-sonli “Sanoat mulki ob’ektlaridan foydalanish cho¨ida yuridik va jismoniy shaxslarning daromadi mi¢dorini ani¢lash va daromad(foyda) sol¨idan ozod ¢ilish tartibi to’¨risida”gi Yo’ri¢nomasi. 1998 yil 10-avgust

2. 
   Bankdagi hisob-kitob schyotidan o’tkazib berish:
   

Debet: 6930 «Royalti bo’yicha qarz» schyoti-10000 so’m. Kredit: 5110 «Hisob-kitob» schyoti-10000 so’m.

3. 
   Litsenziar faoliyati bo’yicha daromadlar quyidagicha aks ettiriladi; Debet: 4850 “Olinadigan royalti” schyoti –40000 so’m.
   

Kredit: 9510 «Royalti ko’rinishidagi daromadlar» schyoti-40000 so’m.


Debet:5110 «Hisob-kitob» schyoti-40000 so’m.
Kredit: 4850 “Olinadigan royalti” schyoti –40000 so’m.

Litsenziar «Asosiy xo’jalik faoliyatidan tushgan daromadlar» (2-son BHMS) buxgalteriya hisobi milliy standartining 20-bandiga asosan, litsenziya uchun to’lanadigan haqni quyidagi tartibda hisoblash mumkin: «Aktiv sifatida foydalanilgan litsenziyalar va royaltilar uchun to’lovlar bitimning mazmuni va shartiga muvofiq ravishda odatda daromad hisoblanadi».⁸

«Moliyaviy hisobotni tayyorlash va taqdim etish uchun kontseptual asos»ning 50-bandida xo’jalik yurituvchi korxonalar xususiy kapitali tarkibiga ustav, qo’shilgan, zahira kapitali va taqsimlanmagan foydadan iboratligi ko’rsatib o’tilgan. Zahira kapitali sub’ektlar ustaviga muvofiq sof foyda hisobidan tashkil topadi, shuningdek u mulkni qayta baholash natijasida tashkil bo’ladigan inflyatsiya zahiralari, qaytarib bermaslik sharti bilan olingan mulk qiymatlarida ham hisobga olinadi.
Nomoddiy aktivlar buxgalteriya balansiga olingandan so’ng, u qayta baholash sanasida bozor qiymati bo’yicha qayta baholanadi, unda jamg’arilgan amortizatsiya chiqarib tashlanadi. Demak, nomoddiy aktivlarni qayta baholashdan olingan daromadlar ham moliyaviy hisobotlarda aks ettirishi lozim. Biroq, «Korxonalarning chorakli va yillik moliyaviy hisobot shakllarini to’lg’azish bo’yicha ko’rsatma»⁹ga muvofiq «Xususiy kapital to’g’risidagi hisobot» 5-shaklda nomoddiy aktivlarning qayta baholashdan olingan qiymatning miqdori uchun alohida satr (kodi) belgilanmagan.
Buxgalteriya hisobini halqaro hisob standartlari talablariga muvofiqlashtirish hisob ob’ektlarini moliyaviy hisobotda aniq va to’liq aks ettirishni zaruriyat qilib qo’yadi. Shundan kelib chiqib biz, amaldagi “Xususiy kapital to’g’risidagi hisobot” shakliga qo’shimcha ravishda 041-satr “Nomoddiy aktivlarning qayta baholanishi” deb nomlangan satr raqamini kiritilishi lozim deb hisoblaymiz. Bu esa, xo’jalik yurituvchi sub’ektlar uzoq muddatli aktivlari tarkibida salmog’i ortib borayotgan nomoddiy aktivlar to’g’risida ishonchli axborotlarga ega bo’lish imkonini beradi. Shuningdek, «Korxonalarning chorakli va yillik moliyaviy hisobot shakllarini to’lg’azish bo’yicha ko’rsatma» O’zbekiston Respublikasi Moliya vazirligining 2002 yil 7-feraldagi Buyrug’ining 2-Ilovasi ko’ra, «Xususiy kapital to’g’risidagi hisobot» 5-shaklga 6.4.1-bandi kiritilib, unda 041-satr «Nomoddiy aktivlarlarning qayta


⁸ O’zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi. «Asosiy xo’jalik faoliyatidan tushgan daromadlar» (B¥MS-2 son) 1998 yil 20-avgust.¹41
⁹ O’zbekiston Respublikasi Moliya vazirligining 2002 yil 7-fevral Buyru¨iga 2-Ilova.
baholanishi» moddasida belgilangan qonunchilik talablari asosida nomoddiy aktivlar qayta baholanishining qiymati aks ettirilishi lozim. Yuqoridagi tavsiyalar moliyaviy hisobotlarni tuzish va ularni taqdim etishda buxgalteriya hisobining yangi ob’ektlari haqida aniq ma’lumotlarni olish imkonini yaratadi.
O’zbekiston Respublikasi Soliq kodeksining 31-moddasi 13-bandiga asosan, quyidagi yuridik shaxslarning nomoddiy aktiv ob’ektlaridan olgan daromadlari (foyda) solig’i to’lashdan ozod qilinadi;

1.