II. Бевосита таъсир этувчи ташқи молиявий муҳит омиллари таҳлили ҳам SWOT-таҳлил методига асосланади. Шунинг учун стратегик молиявий таҳлилни амалга оширишнинг дастлабки шарт-шароитлари бир томондан корхона билан молиявий муносабатларга киришувчи субъектларни гуруҳлаш, бошқа томондан стратегик даврда бундай муносабатлар самарадорлигига таъсир этувчи асосий омилларни белгилаш ҳисобланади.
Ўтказилган тадқиқот натижалари кўрсатишича, стратегик таҳлил жараёнида бевосита таъсир этувчи ташқи молиявий муҳит омиллари таҳлили яхлит ҳолда олинганда корхона билан молиявий муносабатларга киришувчи субъектлар қуйидаги олтита асосий гуруҳга ажратилади:
- хом ашё, материал ва ярим тайёр маҳсулотлар етказиб берувчилар;
- тайёр маҳсулот сотиб олувчилар (харидорлар);
- турли шаклларда кредитлар тақдим этган кредиторлар;
- институционал ва индивидуал инвесторлар;
- суғурта компаниялари;
- молиявий воситачилар.
Шуни ҳисобга олиш керакки, молиявий муҳитнинг бу кўриниши омилларини иқтисодий жиҳатдан баҳолашда PEST-таҳлил тизими бўйича гуруҳлаш амалга оширилмайди. Иқтисодий омиллар корхонанинг юқорида санаб ўтилган контрагентлар билан молиявий муносабатларини ҳисобга олган ҳолда индивидуаллаштирилади.
Бевосита таъсир этувчи ташқи молиявий муҳит алоҳида омилларини баҳолаш жараёни кўриб чиқилган билвосита таъсир этувчи ташқи молиявий муҳит омилларини баҳолашга ўхшаш. Кўриб чиқилаётган молиявий муҳит алоҳида омилларини баҳолашда SWOT-таҳлил натижалари зарурий ҳолатларда стратегик молиявий таҳлилнинг портфелли таҳлил (контрагентлар билан алоҳида операциялар портфели кесимида), сценарий таҳлили ёки эксперт таҳлил методлари баҳолаш натижалари билан тўлдирилади. Бевосита таъсир этувчи ташқи молиявий муҳит муҳим омилларини баҳолаш натижалари бўйича “имкониятлар ва тўсиқлар матрицаси” тузилади.
III. Ички молиявий муҳит омиллари таҳлили корхонанинг молиявий имкониятлари ҳажми билан бирга улардан фойдаланиш самарадорлигини ҳам тавсифлайди. Корхона молиявий стратегиясини ишлаб чиқиш жараёнида ички молиявий муҳит омилларини ўрганиш анъанавий равишда корхона молиявий фаолиятининг кучли ва заиф томонларини кўрсатишга йўналтирилган SWOT-таҳлилга асосланади.
Сўнгги йилларда корхона молиявий фаолиятини таҳлил қилишда кучли ва заиф томонларга бўлган ёндашувнинг ривожланиши корхона ички муҳити омилларини таҳлил қилишда фойдаланиладиган SNW-таҳлили юзага келишига сабаб бўлди. SNW қисқартма сўзи тадқиқот омиллари бўйича корхонанинг қуйидаги ҳолатлари тавсифини акс эттиради:
S – кучли томони (strenght position);
N – нейтрал томони (neutral position);
W – заиф томони (weakness position).
Корхона ички муҳити алоҳида омилларини баҳолашдаги ўрни бўйича SWOT-таҳлил ва SNW-таҳлил методларини ўзаро солиштириш SNW-таҳлил тизими орқали баҳолаш жараёни нейтрал ҳолат кўрсатилиши билан таҳлил жараёни тўлдирилишини акс эттиради. Баҳолашда нейтрал ҳолат корхона ички муҳитидаги у ёки бу омил тармоқлараро ўхшаш корхоналардаги белгилар билан мослигини кўрсатади. Бундай ёндашув корхона молиявий фаолиятига таъсир кўрсатувчи у ёки бу омилнинг нейтрал ҳолати зарурий стратегик ҳолатни таъминлашдаги аҳамиятини ифодалайди.
Ўрганилаётган ички молиявий муҳит омиллари тизими ҳар бир корхонада ўзининг молиявий фаолиятларини ҳисобга олган ҳолда мустақил шакллантирилади. Корхона молиявий фаолиятининг алоҳида жиҳатларини тавсифловчи омиллар одатда комплекс тарзда кўриб чиқилади ва айрим жиҳатлар корхона молиявий сиёсатида акс этади. Корхона молиявий фаолияти кучли ва заиф томонларини аниқловчи омиллар тавсифи беш баллик тизим бўйича баҳоланади (нейтрал ҳолатларни баҳолаш учун ноль балл қабул қилинган). SWOT-таҳлил ва SNW-таҳлил жараёнида олинган ички молиявий муҳит алоҳида омилларини баҳолаш натижалари зарурий ҳолатларда уларни стратегик молиявий таҳлилнинг портфелли (дебиторлик қарзи портфели, кредиторлик қарзи портфели, инвестициялар портфели, молиявий рисклар портфели ва бошқалар) таҳлил, сценарийли ва экспертли таҳлил методлари ёрдамида баҳолаш натижалари билан тўлдирилади. Ички молиявий муҳит муҳим омилларини баҳолаш бўйича корхона молиявий фаолиятининг кучли ва заиф томонлари матрицаси тузилади.
