Microsoft Word mahtumquli ziyouz com doc

www.ziyouz.com kutubxonasi 
12
Jamshid – qadimiy eron shohlaridan biri. U Firdavsiyning "Shohnoma" asarida va fors 
asotirida ta’riflangan mashhur timsol. Uning Qaroyib jomi bo‘lib, unda dunyoning 
hamma tomoni ko‘rinib turgan, deb tasvirlanadi. Shoir, Jamshiddek mashhur sulton ham 
dunyo jilvasiga aldandi, demoqda. Zol – Rustami dostonning otasi.  
 
Men ham, Firog‘iy, ul qadar aqlimni qildim darbadar, 
Bir behunar topsa xabar, par bog‘labon osmon chiqar. 
 
"Ey Firog‘iy, men ham aqlimni shunchalik sarson qildimki, agar bu ishqimdan, bu 
jazbamdan bir behunar, g‘ofil xabar topsa, unga ogohlik yetib, qanot bog‘lab, osmonga 
chiqadi". 
G’azaldagi barcha baytlarga asos bo‘lgan narsa adibning holi, sharora, ishq olovi, 
ko‘nglidagi naqshlari, Haqdan yetgan jazbasidir.  
 
Maxtumquli, oz ayla so‘z, barcha qolar tog‘u dengiz, 
Tuproqqa to‘lsa ushbu ko‘z, Haqdan yana farmon chiqar. 
 
"Ey Maxtumquli, so‘zni kam qil, gapning qisqasi shuki, necha ma’dan konlari, oltin va 
kumush xazinalarini o‘z ichida yashirgan tog‘lar ham, necha marvarid va javohirlarni o‘z 
qa’rida berkitgan dengizlar ham qoladi, inson esa o‘tadi. Inson vafot etib, ko‘zlari 
tuproqqa to‘lsa ham, Haqdan yana farmon chiqib, qiyomat kuni u qayta tiriladi, hisob-
kitob boshlanadi. Bas, shundoq ekan, iymon-e’tiqodingni pok tutib, Haq ishqida to‘g‘ri 
yasha". 
Baytdagi "Haqdan yana farmon chiqar" jumlasi "qayta tirilishga hukm bo‘ladi", 
ma’nosidadir. Bu baytni shoirning boshqa satrlari bilan sharhlash mumkin: 
 
Maxtumquli, sirim cho‘xdur, 
Men nalayin, ochan yo‘qdur, 
O’lmoq haq, tirilmoq haqdur, 
O’qudim Qur’on ichinda... 
 
Ya’ni, Haqdan farmon chiqib, qayta tirilish Qur’onda bildirilgan ilohiy haqiqatdir, deydi 
shoir. Chunonchi, Qur’oni karimda Haq taolo: "O’lik yer ular uchun (qayta tirilishga) bir 
oyat alomatdir" ("Yosin" surasi, -oyat) deydi, "Qiyomat" surasida esa: "Inson Bizni uning 
(chirib tuproqqa aylanib ketgan) suyaklarini hargiz to‘play olmas, deb gumon qilurmi?! 
Yo‘q, Biz uning barmoqlarini (ham) tiklab, joy-joyiga keltirishga qodir Zotdirmiz" (, -
oyatlar) deb ogohlantiradi. Bu haqda oyatlar ko‘p. Maxtumquli ana shu oyatlarga ishora 
qilayotir. 
 
* * *  
 
Maxtumquli XVIII asrning 0-yillarida vafot etgan. Uning qabri tug‘ilgan yurti – Atrek 
(Atrok) bilan Sangitog‘ orasidadir. Shoir otasi Ozodiy yoniga dafn etilgan. 
Maxtumquli odamzodning dardu armonlari bilan yashab, o‘z ma’rifati bilan barcha 
xalqlarga sevimli bo‘lgan valiy shoirdir. 
Og‘ir mustamlaka zamonlarida Maxtumquli she’riyatini takror-takror o‘zbek 
kitobxonlariga taqdim etgan muhtaram tarjimon Jumaniyoz Sharipov shoir ijodiga qo‘l 
urayotgan barcha yangi tarjimonlarga haqli ustozdir. U kishining tajriba maktabidan biz 
ham bahramanddirmiz. 

---

Saylanma. Maxtumquli