Microsoft Word mahtumquli ziyouz com doc

www.ziyouz.com kutubxonasi 
8
 
Maxtumquli, kimki ichin sof etmas, 
Ma’lumdirki, oxiratdan xavf etmas, 
Ojiz tani o‘tli gurzga tob etmas, 
Yo Rab, qanday bo‘lur holi bandaning?!. 
 
Hazrati Jaloliddin Rumiy, Nasimiy, Alisher Navoiy, Muhammad Fuzuliy, Boborahim 
Mashrab, Muhammadrizo Ogahiy singari yuzlab mumtoz shoirlar she’riyatida esa komil 
iymon, ishqi ilohiy porlab turadi. Bu mustasno shoirlar silsilasida Maxtumquli Firog‘iyning 
o‘z maqomi bor... Shoirning majoz kuychisi emas, balki Xoja Ahmad Yassaviy, So‘fi 
Allohyor singari haqiqat kuychisi ekani uning xalq ommasi orasida g‘oyat sevimli 
bo‘lishining sabablaridan bo‘lsa, ajabmas. 
Haq yo‘lidagi haqiqiy iymon sohiblari uchun she’riyat ezgulik, go‘zallik, poklik va halollik, 
taqvo va sadoqat, fayzi ilohiy samarasidir. Chunki hadisi sharifda aytilganidek, 
"Hikmatning boshi Allohdan qo‘rquvdir" va yana: "She’rda, albatta, hikmat bor". Hikmat 
esa Allohning xos ikromidir. Chunonchi, Qur’oni karimning Baqara surasi, -oyatida Alloh 
taolo: "U (Alloh) O’zi xohlagan kishilarga hikmat ato etur. Kimgaki hikmat berilgan 
bo‘lsa, bas, muhaqqaq, unga ko‘p yaxshilik berilibdi" deb marhamat qiladi. Hikmat – 
sog‘lom aqlga, sog‘lom qalbga, iymon-e’tiqod va ilmu irfonga muvofiq so‘z, barcha diniy 
va dunyoviy narsalarning haqqoniy hukmlaridir. Maxtumquli, shubhasiz, ana shunday 
sohibi hikmat zotlardandir. 
Maxtumqulining butun ma’rifati, islomiy muhabbati, ishqi, shavqi, qayg‘usi she’rlarida 
aks etadi. She’riyat shoir qalbining ko‘zgusidir. 
Maxtumquli she’riyati bani basharga qilingan otashin va ma’rifiy xitoblardan iborat. 
Maxtumquli she’riyati Qur’oni karim va hadisi shariflar ma’nolarining she’riy sharhidan 
iborat. 
Maxtumquli she’riyatining bosh yo‘nalishi: iymon-e’tiqod, o‘lim va hayot, qiyomatning 
haqligi, dunyoning foniyligi va oxiratning boqiyligi, ogohlik bilan oxiratga hozirlik 
ko‘rmoq zaruriyati kabi ezgu g‘oyalardir. 
 
Maxtumquli, sen dam-badam 
Oxirat sari ur qadam. 
Yaxshi-yomon – barcha odam 
Ajalning giriftoridir. 
 
Maxtumquli she’riyati ezgulikka da’vatdir. Foniy dunyoga aldanmang, deydi shoir.  
Ma’lumotlarda Maxtumquli yoshlikda Menglixon ismli qizni sevgani, lekin unga uylanish 
nasib qilmagani, keyin shoir Oqqiz ismli ayolga uylanib, undan ikki o‘g‘il ko‘rgani, 
farzandlari yoshligida o‘lib ketgani zikr qilinadi. Mashhur sharqshunos Ye.E. Bertels: 
"Bunday judolikdan keyin oilaviy hayot shoirga lazzat bera olmagani haqiqatga juda 
yaqin", degan fikrni bildiradi. Insoniy jihatdan qarasangiz, bu fikr to‘g‘riga o‘xshaydi. 
Ammo mustashriqning: "Ehtimol, Maxtumqulining ko‘pchilik she’rlaridagi g‘am-alam 
ohanglariga shoirning oilaviy baxtsizligi ham sabab bo‘lgandir", degan fikri 
Maxtumqulining ma’rifati, ishqi, dardi va g‘oyalarini to‘liq tushunmaslik natijasidir. Olim 
keltirgan: 
 
Jahongashta devonalar, 
Men kabi hech yongan bormi? 
Ishq qurboni – parvonalar, 

---

Saylanma. Maxtumquli