Microsoft Word mahtumquli ziyouz com doc

www.ziyouz.com kutubxonasi 
2
MAXTUMQULI – VALIY SHOIR 
Tarjimon muqaddimasi 
 
Maxtumquli Firog‘iy XVIII asr ma’rifiy she’riyatining buyuk darg‘alaridan bo‘lib, butun 
turkiy xalqlar uchun tushunarli va sevimli shoir, ma’rifatli siymo, orif oshiq, sohibi 
hikmat bo‘lgan valiy zotdir. Uning insonparvarlik, xalqparvarlik, vatanparvarlik g‘oyalari 
bilan yo‘g‘rilgan she’riyatida pok islomiy ma’rifat ruhi gurkirab, yashnab turadi. 
Maxtumquli taqriban yilda Turkmanistonning janubi-g‘arbidagi Atrek (Atrok) daryosi 
sohillarida, ma’rifatli islomiy oilada dunyoga keladi. Otasi Davlatmand Ozodiy o‘z 
davrining taniqli shoirlaridan bo‘lib, uning she’riy kitobi hamda "Va’zi Ozod" nomli asari 
mavjud. Ozodiy ijodi, ayniqsa, "Va’zi Ozod" kitobi, chamasi, to‘liq islomiy ruhda bo‘lgani 
bois sho‘ro davrida yetarli o‘rganilmagan. Bu kitobda muallif ulug‘ mutafakkir shoir 
Alisher Navoiy ijodini yaxshi o‘zlashtirgan, ayniqsa, "Mahbub ul-qulub" asaridan ta’sir 
olgan adib sifatida namoyon bo‘ladi. 
Davlatmand Ozodiy shunchaki shoir emas, balki zamon allomasi, taqvo va ma’rifat 
ahlining peshvosi, avliyoi barhaq ekanini Maxtumqulining bir necha marsiyasidan 
anglash mumkin. Shoir otasi haqidagi marsiyada yozadi: 
 
Molu davlatlarga ko‘ngil qo‘ymadi,  
Bu jahonning ishratini suymadi, 
Eski sholdan ortiq po‘shish kiymadi, 
Oxirat uyi bo‘ldi qasdi otamning. 
 
"Munkir bilmas, muxlislarning shakki yo‘q, Payg‘ambar dastidir dasti otamning" satrlari 
hazrati Rasululloh (s.a.v.)ning: "Kimki bir olim kishini hurmat qilsa, muhaqqaq, u meni 
hurmat qilgan bo‘ladi" hamda: "Har bir muttaqiy olim mening ahli baytimdandir" degan 
muborak hadisi shariflariga asoslangan. 
  
Nuqabo der: uch yuz eran ko‘rishdi, 
Chiltanda otamga nazarim tushdi, 
Nujabo borsam, hafttanlarga qorishdi, 
Abdollardir chin payvasti otamning. 
 
Bu misralar Ozodiyning shubhasiz valiy zot ekanini anglatadi. Nuqabo, Nujabo 
avliyolarning muayyan guruhlaridir. "Nuqabo" – "naqib" so‘zidan, naqiblar – biror jamoa 
va guruhning ulug‘lari, e’tiborli kishilari, raislari; "nujabo" – "najib" so‘zidan, najiblar – 
buzurgvorlar va tanlangan aziz zotlar degani. Abdollar – valiylikning qutbdan oldingi 
martabasiga erishgan zotlar, demakdir. 
 
Mahshar kuni g‘amsiz kirar behishtga, 
Har kim chindan bo‘lsa do‘sti otamning! - 
 
Bu satrlar hazrati Payg‘ambarimiz(s.a.v.)ning "Kishi oxiratda yaxshi ko‘rgan kishisi bilan 
birga bo‘ladi", degan hadisi shariflariga tayanadi. Maxtumqulidek shariatda sobitqadam 
va istiqomatda mustahkam zotning bu mujdasi oddiy ta’rif emas, balki ma’no olamidan 
yetgan shavq natijasidir. 
 
* * *  
 

---

Saylanma. Maxtumquli